DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH 

DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH

PART 3

Pu

puh

Tembang No Bait Kutipan Terjemahan Keterangan
76 Sinom 25 Pěsthine kula sěngaja,

sakarsanya Kangmas uni,

nanging sampun aběběka,

panjěněngan kula benjing,

kalih tamtune benjing,

kangmas badhe měngsah tělu,

Ngayogya wit prakara,

ping kalih měngsah Kumpni,

kaping tiga měngsah dhatěng ing kawula.

Seharusnya saya sengaja (membiarkan)

kehendak kakanda tadi.

Tetapi janganlah menyerang,

anda dan saya kelak

dan tentunya kelak

kakanda akan memusuhi tiga.

Yogyakarta permasalahan awalnya,

yang kedua bermusuhan dengan Kumpeni,

yang ketiga bermusuhan dengan saya.” 

Pangeran Mangkunegara meminta GKR Bendara kembali ke Surakarta. Namun GKR Bendara tidak mau. Pangeran Mangkunegara marah dengan tanggapan istrinya, ia hendak menyerang Yogya namun dicegah oleh Sunan. Sunan akhirnya menyerahkan persoalan ini untuk diselesaikan idlir Semarang.
82 Pangkur 37 Měngkana sampun antara,

prapteng janji ing ari Akad nuli,

tanggal ping limalasipun,

ing wulan Běsar samya,

asiyaga sakehning pratiwa anung,

wus pěpak aneng pahěman,

sagunging bupati mantri.

Demikianlah sudah beberapa hari

tibalah saat hari Ahad

tanggal kelimabelas

di bulan Besar semua

siaga beberapa punggawa unggulan,

sudah lengkap di paheman

semua bupati dan mantri

  • Putra Mahkota Yogya kembali melawat ke Surakarta. 
  • Setelah di Surakarta, Sunan berusaha mengakurkan saudaranya yang dari Yogya dengan Pangeran Mangkunegara atas kasus GKR Bendara.
  • Di Surakarta, pangeran kembali diajak main tayub dan diberi gamelan.
89 Asmaradana 31 Namung si Suryaněgari,

iku kěng suntuduh karya,

ngaděga neng gunung age,

srupane bawah Ngayogya,

ya padha irupana,

Suryaněgara wotsantun,

wus měsat saking byantara.

Hanya si Suryanegara

itu yang kuperintahkan bertindak,

berjaga di gunung.

Semua yang di bawah Yogyakarta,

itu rebutlah .”

Suryanegara menghormat

dan sudah keluar dari penghadapan. 

  • Pangeran Mangkunegara mengirim pasukannya ke daerah Pajang, Kedu, Bagelen untuk merebutnya dari Yogya yang ditanggapi Sultan dengan mengirim pasukannya untuk mempertahankan wilayah.
  • Sementara itu, persoalan GKR Bendara sedang menjadi isu yg diperbincangkan di Semarang oleh para idlir. Idlir lalu meminta penjelasan mengenai hukum perkawinan kepada Adipati Suradimenggala.
91 Sinom 49 Pasthine ya aku prapta,

tětěmu lan Sri Bupati,

ing dina Rěbo kěng ta(ng)gal,

sělikur Rabingulakir,

Jimawal ingkang warsi,

angka sewu ěněm atus,

walung dasa lělima,

Ki Běslam anulya kardi,

surat roro anulya supatra dadya. 

Pasti aku datang

bertemu dengan Sri Raja,

(besok) hari Rabu tanggal

21 Rabiulakir,

tahun Jimawal

seribu enam ratus

delapan puluh lima.”

  • Idlir Semarang bersurat kepada Sultan dan Sunan bahwa dia akan menemui mereka. Surat dibaca dihadapan Sunan dan Pangeran Mangkunegara. 
  • Sunan memerintahkan pasukan ditarik mundur dari peperangan.
  • GKR Bendara ditanting idlir mengenai mau tidaknya kembali ke Mangkunegara. Bendara menolak kembali.
100 Pangkur 3-6 3. Risampunire měngkana,

wiyosipun Eyang ngaturi uning,

yen ing mangke Děler wau,

kang ngrěnggani Sěmarang,

Dler Sěmberah mangke sampun temponipun,

kapěrlos inggih mantuka,

dhatěng něgari Kumpěni.

 

4. Ingkang gěntosi lampahnya,

nama Děler kang ngrěnggani Sěmawis,

prentah sak-anteronipun,

wadya Pasisir Jawa,

nama Idler Johan Pos jujulukipun,

yen sampun antawis lama,

wontěn něgari Sěmawis.

 

5. Amasthi laju panggihya,

layyan ingkang wayah Nata kěkalih,

Ngayogya Surakarteku,

tanggal ping kalih dasa,

amarěngi Rabingulakir kěng taun,

sewu němatus těnggaknya,

sangangdasa sirah katri.

6. Děler rumiyin apanggya,

lan kang wayah nateng Surakarteki,

yen wus kalih wělas dalu,

Děler laju apanggya,

lang kěng wayah KangJěng Sultan Ngayogyagung,

lawan malih ingkang eyang,

tur priksa wayah Nrěpati.

3. Setelah demikian,

maksud kakek memberi tahu

kalau sekarang Idler

yang menduduki Semarang,

Idler Semberah sudah waktunya

dihentikan untuk dipulangkan

ke negri Kompeni.

 

4. Yang menggantikan tugas,

nama Idler yang menguasai Semarang

dan pemerintah di sekitar

rakyat Pesisir jawa

Idler Johan Pos gelarnya.

Kalau sudah beberapa lama

berada di Semarang

 

5. Pasti akan bertemu

Dengan cucunda Raja berdua,

Yogyakarta dan Surakarta,

Pada tanggal dua puluh

Di bulan Rabiulakir tahun

seribu enam ratus puluhannya

sembilan puluh kepala tiga.

 

6. Idler terlebih dahulu bertemu

Dengan cucunda raja Surakarta,

Kalau sudah dua belas malam

Idler lalu bertemu

dengan cucunda Kanjeng Sultan Yogyakarta.

Dan lagi kakeknda

memberitahu cucu Raja 

  • Pemberontakan anak Kyai Ageng Tinap
  • Tuan Yakub Musel, ratpeni dr  Batawiyah bersurat kepada Sultan dan Sunan mengenai pergantian idlir Semarang.
101 Sinom 6-7 6. Eh kabeh wong Surakarta,

padha mituhua mami,

yen ing měngko karsaningwang,

si Mangkupraja saiki, sunpocot lakuneki,

dene tan ana gaweku,

nora nguwisi karya,

wus mari dadi pěpatih,

Mangkupraja ingsun tuduh anyabranga.

7. Marang ing Selong něgara,

ja mulih mring nagri maning,

dene ingkang ingsun akat,

agěnteni dadya patih,

omah sun lawas iki,

Sasrawijaya ranipun,

arane adipatya,

Sasradiningrat nguyuni,

gědhe cilik wadyaningsun Surakarta. 

6.“Hai semua orang Surakarta,

patuhlah kepadaku,

kalau sekarang aku ingin

Si Mangkupraja sekarang

aku pecat tugasnya.

Karena tak bisa membantuku,

tak bisa menyelesaikan tugas,

sudah berhenti sebagai patih,

mangkupraja aku perintahkan menyeberang

 

7. Ke negeri Selong,

jangan kembali ke negri ini lagi,

adapun yang aku angkat

menggantikan menjadi patih,

orang lamaku ini

Sasrawijaya namanya,

gelarnya Adipati

Sasradiningrat mengayomi

Rakyatku Surakarta kecil dan besar.

Patih Surakarta dibuang ke Ceylon, Srilanka karena dianggap gagal mengemban tugas menumpas pemberontakan Mas Guntur/Pangeran Anom.
103 Asmaradana 3 Sapěkěn ingkang antawis,

Děler neng Ngayogyakarta,

wus pamit marang Sang Katong,

umatuk dhatěng Sěmarang,

inggih sampun kalilan,

dhumatěng Kangjěng Sang Prabu,

dalunya Děler gya budhal.

Kurang lebih satu minggu

Idler berada di Yogyakarta.

(Idler) sudah berpamitan pada Sang Raja

akan kembali ke Semarang,

sudah diijinkan

oleh Kanjeng Sang Prabu.

Pada malam hari Idler berangkat,

Kunjungan idlir baru ke Yogyakarta.
14-15 14. …

tan winarna antareku,

wus těka ing dina Soma.

 

15. Jěng Gusti Pangran Dipati,

wusing ngijabakěn lawan,

Saasrawinata putrane,

mangkana sampun kěpanggya,

putri kělawan putra,

lah ing kono karseng Prabu,

rintěn dalu akasukan.

14. …

Tak diceritakan beberapa waktu,

sudah tiba di hari Senin,

 

15. Kanjeng Gusti Pangeran Adipati

sudah dinikahkan dengan

putri Sasrawinata.

Demikianlah sudah dipertemukan

putri dengan putra,

nah karena itu Raja menghendaki

siang malam merayakannya.

Pernikahan Pangeran Adipati dengan putri Sasrawinata/
106 Kinanthi 28-29 28. Tatkalanira ing wau,

pangijabe Kangjěng Gusti,

lan Putri Pakuningratan,

Sěnen Kěliwon marěngi,

tanggalipun ping walulas,

ing sasi Jumadilakir.

 

29. Ing taun Alip anuju,

ya mangsa Kasa puniki,

lambang Klawu wukunira,

Wuye dipunsěngkalani,

Wulan Trus Mani sing Jagat,

mangkana ingkang winarni.

28. Saatnya tadi,

Pernikahan Kanjeng Gusti

dan Putri Pakuningratan

pada hari Senin Kliwon

tanggal delapan belas

di bulan Jumadilakir

 

29. tahun Alip

pada masa Kasa,

wuku Kulawu

Wuye dengan sengakalan,

Wulan Trus Manising Jagat.

Demikianlah diceritakan,

Pernikahan putra mahkota dengan putri Pakuningratan.
108 Durma 1 Dyan warnaněn wau kang dadya pěngawat,

kanan kělawan kering,

Dyan Suraněgara,

lawan Jayaněgara,

sarěng miyat wong Kumpěni,

campuh ing yuda,

lawan Ělor Ngabei.

Dan diceritakan yang menjadi pengawal

kanan dan kiri,

Raden Suranegara

dan Jayanegara

setelah melihat prajurit Kompeni

bertarung perang

melawan Ngabei Lor 

  • Peperangan di pesisir Surabaya antara kompeni dengan pasukan Malang, dimenangkan oleh kompeni.
  • Raden Randa di Jipang mendengar peperangan di Malang.
  • Raden Rangga datang melawan pasukan Malang. 
  • Kabar peperangan terdengar sampai surakarta.
110 Dhandhanggula 8-9 8. Marang Patih Danurja saiki,

gon sunarsa ya sa-Prabayěksa,

apa uwis pěpak kabeh,

Kya Patih wotsantun,

i(ng)gih sampun samya měpaki,

yen wus pěpak Danurja,

garapěn den-gupuh,

aděgna ing dina Buda,

tanggal ping rongpuluh sasi Sapar iki,

iya ing taun Ědal.

 

9. Besuk esuk karsaningsun Patih,

masanggrahan Gědhong Pasědhahan,

lawan iya sarupane,

Danurěja sireku,

pratiwengsun bupati mantri.

lawan renira Rangga,

sakancanireku,

bupati Mancaněgara,

iya běcik belanana ingsun ugi,

padha měkajangana.

8. kepada Patih Danureja,

“Keinginanku membuat bangsal Prabayeksa

apakah sudah lengkap semua?”

Kyai Patih menghormat,

“Ya sudah semua lengkap.”

“Kalau sudah lengkap Danureja

segera kerjakanlah,

mulailah di hari Rabu

tanggal dua puluh bulan Safar

di tahun Dal.

 

9. Besok pagi aku menghendaki Patih,

di Gedung Pasedhahan

dengan semuanya.

engkau Danureja,

punggawaku bupati dan mantri,

serta adikmu Rangga

dan bawahannya

bupati Mancanegara.

Ya sebaiknya temanilah aku juga

berjaga dan berkumpul.

Pembangunan Bangsal Prabayeksa yang membutuhkan waktu selama 3 bulan. Pembangunan dimulai para hari Rabu, tanggal 20, bulan Safar, tahun Dal, masa Kasa, wuku Wuye, dengan sengkalan Tata Trus Angobahken Jagat.DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH 
15-16 15.  Para putra tanapi Jěng Gusti,

langkung suka Sang Sri Naranata,

wus sětaun antarane,

karsanira Sang Prabu,

karya langěn ingkang anami,

ing Gědhong Pulo Arga,

pura dadya sampun,

antara ing tigang warsa,

karya masjid tan lami anulya dadi,

warsa Lip siněngkalan. 

16. Gapura Trus Kawayang ing Jalmi,

sěrambinya aděge kěng warsa,

kepinetang sěngkalane,

16. para putra dan juga Kanjeng Gusti.

sangat senang Sang Sri Raja.

Sekitar sudah setahun

Sang Raja menghendaki

membuat tempat bersenang-senang namanya

di Gedong Pulo Arga.

istana sudah jadi

sekitar tiga tahun,

membuat masjid tak lama lalu jadi

di buat sengkalan tahun Alip.

 

16. Gapura Trus Kawayang Jalmi,

tahun berdirinya serambi,

dihitung sengkalannya,

Jalmanira Muluk

  • Usai setahun menjabat, Sultan Hamengku Buwono I menghendaki pembangunan Gedong Pulau Arga dan juga masjid. DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH 

Baca juga : Pengalaman Mewah di Hotel Bintang Lima Yogyakarta

DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH  – Untuk informasi mengenai penelitian pariwisata, berupa kajian atau pendampingan lebih lanjut dapat menghubungi Admin kami di(0812-3299-9470).

Tags:

No responses yet

Tinggalkan Balasan

Alamat email Anda tidak akan dipublikasikan. Ruas yang wajib ditandai *

seventeen + 16 =

Latest Comments