DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH
PART 5
Pu
puh |
Tembang | No Bait | Kutipan | Terjemahan | Keterangan |
---|---|---|---|---|---|
138 | Sinom | 23 | Katulis ing dina Soma,
kĕng sasi Rabingulakir, nuju tanggal ping walu las, taun Dal den sĕngkalani, Trustheng Atma Sĕbda Ji, 1719, irika Sang Nrĕpa Sunu, duk jumĕnĕng Dipatya, kĕng yuswa sĕlawe warsi, bĕnkĕt mlampah yata sagunging sewaka. |
Ditulis pada hari Senin,
di bulan Rabiul akhir, menuju tanggal ke delapan belas, tahun Dal dengan sengkalan, trustheng atma sebda ji, 1719. Demikian sang putra raja saat diangkat menjadi Adipati usianya dua puluh lima tahun. Gegap berjalanlah mereka yang menghadap |
|
140 | Mijil | 8-9 | 8. Nuju wulan ing Jumadilakir,
kang rayi sang sinom, putra tilar ing rama sang rajeng, Raden Ajĕng Sutimah Sang Dewi, tinrimakĕn krami, dhaup putranipun. 9. Raden Patih tĕngran Dyan Ngabei, Tirtadiwirye…. |
8. Menuju bulan Jumadilakir,
adiknya yang perempuan, anak tinggalan ayahnya sang raja, Raden Ajeng Sutimah Sang Dewi, diterimakan kepada suami, dinikahkan dengan anaknya 9. Raden Patih yang bernama Raden Ngabehi, Tirtadiwirya… |
Pernikahan adik perempuan Sultan yang bernama Raden Ajeng Sutimah dengan putra Patih Danurejo yang bernama Raden Ngabehi Tirtadiwirya. |
49 | Kala adĕgira marĕngi,
dintĕn Sĕnen Ĕpon, ping nĕm bĕlas ing wulan Sawale, wuku Sinta mĕksih Dal kĕng warsi, sĕngkala Trus Tugil Timbalaning Ratu, 1719. |
Saat berdirinya bersamaa (dengan)
hari Senin Pon, (tanggal) keenam belas di bulan Syawal, wuku Sinta, masih di tahun Dal. Sengkalannya Trus Tunggil Timbalaning Ratu, 1719 |
|
||
141 | Kinanthi | 19 | Kunĕng rĕganing pura rum,
siraming risang sudewi, sarĕng ing wulan Ramĕlan, babarira miyos putri, tĕngran Den Ajĕng Sumirah, Sang Nata langkung trĕsna sih. |
Adapun untuk menyermarakkan istana,
saat (upacara) siraman sang dewi, bersamaan dengan bulan Ramadan, Lahirannya keluar perempuan, diberi nama Raden Ajeng Sumirah. Sang raja sangat menyayanginya. |
|
142 | dhandhanggula | 19-20 | 19. …winarna wulan Sapar,
nuju taun Wawu, numpak taun sewu sapta, tus salikur sung sowan moncanĕgari, pĕpak aneng Ngayogya.
20. Wusing garbĕg Mulud karseng aji, Radyan Tumĕnggung Sasradiningrat, linorod kawĕdanane, kinarya miji sampun, lĕnggah sewu ing Rajĕgwĕsi, pasowanira mandhap, ing bĕkĕl nemipun, kang kinarsakĕna gumantya, mĕdanani sagunge moncanĕgari, bang wetan Raden Rongga. |
19. …diceritakan bulan Safar,
menuju tahun Wawu, masuk tahun 1721 memberikan penghormatan (dari) manacanegari, lengkap semua di Yogya. 20. Sesudah Garebeg Mulud, kehendak raja, Raden Tumenggung Sasradiningrat dilengeserkan kedudukan wedananya, diminta untuk menjadi bupati miji, menduduki Rajegwesi. Kedudukannya turun kepada bekel mudanya, yang dikehendaki menggantikan sebagai wedana seluruh mancanegari timur adalah Raden Rangga |
Pengangkatan Rangga Prawiradirja sebagai Bupati Wedana Madiun |
22 | Sowang-sowang gung moncanĕgari,
kĕng mangilen miwah kĕng mangetan, tan kinondha saniskarane, sarĕng Jimakir taun, ongka sewu sapta tus nĕnggih, dyi likur wulan Sapar, sarĕng mangsanipun, moncanagri lĕbĕtira, mring Ngayogya sowan ing kangjĕng Nrĕpati, ing nalika sĕmona. |
Masing-masing dari seluruh mancanegari
dari barat hingga dari timur. Tidak dijelaskan semuanya, begitu tahun Jimakir angka 1722 bulan Safar begitu musimnya, mancanegari masuknya ke Ngayogya menghadap kepada Kanjeng Sultan, di saat itu. |
Raden Rongga tampaknya sedang sakit, hingga Sultan menjenguk ke tempat tinggalnya. | ||
143 | Sinom | 7 | Kurmat katur karaharjan,
pra anung miwah upĕsir, tuwin kĕng para bupatya, wus sira gya minum sami, nuju Jumungah Paing, sĕmana ping songa tengsu, Rabingulakir wulan, mĕksih ing taun Jimakir, nalikanya Sĕtratĕn jumĕnĕng jendral. |
Hormat dihaturkan keselamatan
para anung dan opsir juga para bupati, sudah mereka kemudian minum bersama-sama, bertepatan Jumat Pahing, saat itu bulan ke sembilan bulan Rabingulakir masih di tahun Jimakir, ketika Setraten berdiri (sebagai) jendral. |
Pengangkatan P. Girardus Overstatren sebagai Gubernur Jenderal di Semarang. |
144 | Asmaradana | 7-8 | 7. Amarĕngi taun Alip,
sewu pitung atus dyinnya, dasa tiga ing akane[1], Kangjĕng Sultan arsa timbang, pĕpak putra sĕntona, bupati mantri sĕdarum, miwah kang para ngulama.
8. Ing wulan Jumadilakir, tanggalira ping pat bĕlas, ing Kĕmis Lĕgi dinane, marĕngi ing wuku Maktal, mongsa kalih ingetang, lĕnggah Bangsal Jĕng Nuwun, sĕmona nulya tinimbang. |
7. Bersamaan taun Alip,
seribu tujuh ratus dua, puluh tiga angkanya Kangjĕng Sultan hendak timbang, Lengkap putra sentana, bupati mantri semua juga para ulama.
8. di bulan Jumadilakir, tanggalnya keempat belas, di Kamis Legi harinya, bertepatan wuku Maktal, terhitung mangsa kedua duduk Bangsal Kanjeng Sinuwun demikian kemudian tinimbang. |
|
15 | …
marĕngi ing wulan Sura, ing taun Ehe mangsane, tuwan Idĕlher Sĕmarang, anyaoskĕn unta estri, mring kangjĕng Sang Prabu, Sang Nata kĕlangkung suka. |
…
Adapun berganti tahun Bertepatan di bulan Sura, Di tahun Ehe masanya, tuan Idĕlher Sĕmarang, memberikan unta betina, kepada Kangjĕng Sang Prabu, Sang Nata sangat senang. |
|
||
145 | Sinom | 4 | …
sĕmona agĕnti warsa, Jimawal ingkang marĕngi, Jumadilawal sasi, tanggal ping sanga kaetung, ing wanci jam sĕdasa, dalu sĕmona marĕngi, Kya Pĕngulu Pĕkih Braim tilar donya. |
…
demikian berganti tahun Jimawal bertepatan bulan Jumadilawal tanggal ke sembilan terhitung pada waktu jam sepuluh malam kala bersamaan Kya Pĕngulu Pĕkih Braim meninggal dunia |
|
6 | …
gĕnti warsa lumaris, ing taun Je wulan Mulud, tanggal kaping pitulasnya, siyang jam kalih marĕngi, dintĕn Sĕnen sedane Radyan Dipatya. |
…
berganti tahun berjalan di tahun Je bulan Mulud, tanggal ke tujuh belasnya, siang jam dua bertepatan hari Senin wafatnya Radyan Dipatya. |
|
||
146 | Dhandhanggula | 3-4 | 3. …
nuju ing taun Ĕdal.
4. Ongka sewu pitungatus malih, pitulikur sagung pra bupatya, moncanĕgara sumiweng, nuju garĕbĕg Mulud, kangjĕng sultan miyosi nakil, pĕpak kang wadya bala, tuwin tuwan uprup, myang sagung upĕsirira, tan antara jĕng sultan miyos mring masjid, kados kĕng wus lĕlakyan. |
3. ….
menuju tahun Dal. 4. Angka 1727 seluruh para bupati mancanegara menghadap saat Grebeg Mulud. Kanjeng Sultan keluar ke Tangkil, penuh seluruh pasukan juga tuan uprup dan seluruh opsirnya. Tidak berapa lama, Kanjeng Sultan keluar ke masjid sebagaimana yang selama ini dilakukan. |
Pelaksanaan Grebeg Mulud tahun Dal. |
7-8 | 7….ĕnĕngĕna ing wulan Rabingulakir,
akathah karsa nata. 8. Amĕmangun kĕlangĕnan sami, datan ana ingkang kĕlakungan, lan dhawah ing Lepen Bĕdhog, sarĕng ing wulanipun, ing Jumadilawal marĕngi, tanggal kaping pitulas, Rĕbo Lĕgenipun, nuju wuku Mondhangsiya, kangjĕng gusti angĕrsakĕn nyantuni, bangsal kĕng kados patyan. |
7. ….diamkan di bulan Rabiulakir
banyak keinginan raja. 8. Membangun kelangenannya semua. Tidak ada yang terlewatkan. Dan pergi ke kali Bedhog. Saat memasuki bulan di Jumadilawal bersamaan dengan tanggal ke tujuh belas Rabu Legi menuju wuku Mandhasiya Kanjeng Gusti menginginkan membangun bangsal yang seperti di Kadipaten. |
|
||
13-14 | 13. Kangjĕng sunan ing Surakarta di,
apan tindak dhatĕng Salahtiga, apanggih lan dĕler dhongkol, Baron van Rondha wau, tan antara kondur sang aji, nuju ing wulan Rajab, lima las kang tesu, Jĕng Ratu Bĕndara gĕrah, binoyongan lumĕbĕt marang jro puri, nuju ing wulan Ruwah.
14. Kangjĕng Ratu Bĕndara pan lalis, pan sinarekakĕn Pajimatan, jĕng suwarga ing dagane, anuju wulanipun, ing Ramĕlan wontĕn prakawis, nĕnggih kĕrta lĕksana, pan suwarganipun, Jĕng Ratu Gĕng Tĕgilrĕja, dipunkecu ing tiyang kapan ngĕmasi,.. |
13. Kanjeng Sunan di Surakarta
hendak pergi ke Salatiga bertemu dengan mantan Idlir, Baron van Rondha tadi. Tidak berapa lama pulanlah sang raja. Menuju bulan Rajab, tanggal ke lima belas, Kanjeng Ratu Bendara sakit. Dibawa masuk ke dalam istana, menuju di bulan Ruwah, 14. Kanjeng Ratu bendara meninggal dunia, adapun dimakamkan di Pajimatan. Almarhumah dimakamkan. Menuju bulan Ramadan ada persoalan, yaitu perampokan, adapun istri Sultan Swargi, Kanjeng Ratu Ageng Tegalreja, dirampok oleh orang, yang kemudian di hukum mati… |
|
||
18-20 | 18. …tĕksih ing wulan Siyam.
19. Jumĕnĕngipun jendral Bĕtawi, ajĕjuluk Jĕng Anisĕmberah, kĕng gĕntosa klĕnggahane, Tuwan Jendral Giradhus, apan Opĕr Sĕtratĕn nami, nuju garĕbĕg Siyam, ing pamaosipun, kĕng sĕrat palĕkat jendral, datan ewah lir adat kĕng nguni-uni, sampunnya angĕdhatwan. 20. Apan tĕksih Sawal amarĕngi, dintĕn Sĕnen tanggal ping walulas, dyan dipati ngakate, ing Sĕmarang tinuwuh, mawi ngakĕn nuwala aji, dhatĕng ing tuwan jendral, Nisĕberah wau, miwah sapĕsusungira, warna-warna kang umiring Dyan Dipati, Tumĕnggung Natayuda. |
18. …masih di bulan Ramadan.
19. Diangkatnya jenderal Betawi, bernama Kanjeng Anisemberah, yang menggantikan kedudukannya Tuan Jendral Girardus apan oper Setraten namanya. Menuju Grebeg Puasam ada pembacaan surat plakat jendral. Tidak berubah, seperti yang dulu-dulu. Sesudahnya menghadap. 20. Adapun masih di bulan Syawal, bersamaan dengan hari Senin tanggal 18, Raden Adipati berangkat ke Semarang dengan keperluan mengantarkan surat raja kepada Tuan Jenderal Niseberah tadi. Juga memberikan pisungsung. Bermacam-macam yang mengiringi Raden Adipati. Tumenggung Natayuda. |
|
||
147 | Pangkur | 3-5 | 3. …anuju ing wulan Bĕsar,
tanggal dyi dasa marĕngi. 4. Tĕksih Ĕbe ingkang warsa, Raden Rongga Madiyun kang winarni, nyaoskĕn bĕbĕstan wau, kecu pun Amadana, Surayasa amarĕngi dintĕn Sĕptu, wus katur kangjĕng Narendra, lakung sukanireng galih. 5. Sampun kinen agĕdhonga, dintĕn Sĕnen pan kinen anĕlasi, sarta binusanan wau, anglir pendah pĕngantyan, nugang kuda ingubĕngkĕn alun-alun, ingkang sarta mawi gongsa, sawusnya mubĕng kaping tri. |
3. … menuju bulan Besar
tanggal 20. 4. Masih Be tahunnya, Raden Ranggd Madiun yang diceritakan menyerahkan tawanan tadi penjahat bernama Amadana Surayasa bersamaan dengan hari Sabtu sudah dihaturkan kepada raja. Sangat suka sekali hati raja. 5. Sudah diminta untuk dipenjara. Di hari Senin sudah diminta dieksekusi serta diberi busana. Bagaikan pengantin dinaikkan kuda dibawa mengelilingi alun-alun dengan diiringi bunyi gamelan, sesudah berputar sebanyak tiga kali. |
|
8 | Gĕntya ing Jumadilawal,
twan idler Sĕmarang atur tulis, arsa sowan mring Sang Prabu, Ngayogya Surakarta, nanging dhatĕng ing Surakarta rumuhun, antawis kalih wlas dina, lajĕng mring Ngayogya nagri. |
Berganti di (bulan) Jumadilawal,
Tuan Idler Semarang mengirim surat, hendak menghadap sang raja, Ngayogya (dan) Surakarta. Tetapi akan ke Surakarta terlebih dahulu, kurang lebih dua belas hari, lalu ke negeri Ngayogya. |
|
||
6-9 | 6.Sĕdaya wus kinen mantuk,
samangkana gĕnti warsi, sewu pitung atus ongka, tigang dasa ing Jimakir, wong moncanĕgara sowan, pĕpak aneng Ngayogya di. 7. Ing Rabingulakiripun, wontĕn srat saking Sĕmawis, ngaturi priksa jĕng sultan, pĕngagĕngipun kumpni, uprup Ban Dhĕm Berĕk makya, kagĕntyanan dipunĕlih.
8. Dadya uprup Salanipun, petor Ngayogya gumanti, Petor Patĕrlo gya migah, dadya uprup Ngayogya di, jurungkĕn kangjĕng Narendra, masuli tarimakasih.
9. Ing Sĕptu Paing renipun, Slawe prah Rabingulakir, Jĕng Gusti Pangran Dipatya, Anom Mangkunĕgari, miyos ing loji sĕmana, lawan putra sĕntana ji. |
6. Semua sudah diminta pulang.
Demikian tadi sudah ganti tahun. Angka 1730 di bulan Jimakir. Orang mancanegara menghadap, lengkap semua di Ngayogya. 7. di Bulan Rabiulakir, ada surat dari Semawis yang memberitahukan kepada Sultan jika pembesar kumpeni, Uprup van den Berek itu diganti, dimutasi 8. menjadi uprup Salatiga. Petor Ngayogya yang menggantikan. Petor Paterloo segera naik menjadi uprup Ngayogya di. Segera di balas Kanjeng Raja, menjawab terima kasih. 9. Pada Sabtu Pahing tanggal 25 bulan Rabiulakir Kanjeng Gusti Pangeran Adipati Anom Mangkunegari kelura ke loji kala itu, bersama para putra sentana raja. |
|
||
12-18 | 12. …samakana gĕnti wulan,
ing wulan Jumadilakir, karsa dalĕm jĕng Narendra, alakramakĕn kĕng siwi.
13. Putra dalĕm putri kakung, Pangeran Natabayeki, adhaupkĕn anakira, Den Yudatmaja pan dadi, tampingan Kĕdhu bupatya, lawan Pangran Slarong kĕng krami.
14. Gya mangunrun Tumĕnggung, Kalangbret moncanĕgari, Putra-putri dhaupira, Dyan Panji Jayengrana, winakya Pangran Dinĕgara, Dyan Jayengrana ingunia.
15. Wus katriman putra prabu, wadya ngarang ngulu malih, kalados patenira, Raden ayu sampun lalis, milanipun sapunika, apan katrimanan malih.
16. putra putri dhaupipun, angsal Pangeran Ngabdani, kakung putri putra nata, sĕkawan samya lĕstari, denira apalakrama, gĕnti wulan wus antawis.
17. Kĕng winarna kangjĕng ratu, kang ibu Sri Narapati, Kangjĕng Ratu Agĕng gĕrah, gĕrahnya saya ngranuhi, atirahkĕn kados patyan, Jĕng Ratu Gĕng grah nglayadi.
18. Sĕmana jĕng ratu surud, Slasa Pon siyang jam kalih, wulan Rĕjĕp tanggal dyinya, Jimakir den sĕngkalani, Putri Saptaning Tugal, 1730 karsa dalĕm jĕng Nrĕpati.
19. Sinare Jimatanipun, dĕdagan kĕng raka aji, kangjĕng sinuwun suwarga, layon mangkat den urmati, mriyĕm loji gangsal wĕlas, putra sĕntona Nrĕpati.
20. gĕnti wulan, Jĕng Raden Ayu Dipati. Babar putra miyos kakung, marĕngi ri Slasa Lĕgi, wulan Bĕsar tanggalira, rolikur taun Jimakir, Lir Satriya Syareng Jagat, 1730, Pan agĕnti taun Alip.
21. Ing moncanĕgaranipun, sowan mring Ngayogya nagri, marĕngi ing wulan Sapar, … |
12. ,….kala itu berganti bulan,
di bulan Jumadilakir, kehendak Sultan menikahkan anaknya. 13. Putra putrinya Pangeran Natabaya dinikahkan dengan anaknya Raden Yudatmaja yang menjadi bupati Kedu. Dan Pangeran Slarong dinikah kan 14. dengan anak Tumenggung Klengbret mancanegari. Pernikahan putra putrinya, Raden Panji Jayengrana, juga Pangeran Adinegara, Raden Jayengrana. 15. Sudah dinikahkan dengan putra raja. Pasukan yang diceritakan kembali merawat wafatnya, Raden Ayu yang sudah meninggal. Maka kemudian dinikahkan kembali. 16. Putra putri dinikahkan, dengan Pangeran Ngabdani. Laki-laki perempuan putra raja semua yang awet pernikahannya. Sudah berganti bulan, antaranya. 17. Yang diceritakan kanjeng ratu Ibu dari Sri Raja, Kanjeng Ratu Ageng sakit, sakitnya semakin parah. Sudah dibawa ke kadipaten, Kanjeng Ratu Ageng sakitnya semakin menjadi. 18. Kala itu Kanjeng Ratu wafat, Selasa Pon, siang jam 2, bulan Rejeb tanggal 2, Jimakir dengan sengkalan Putri Saptaning Tunggal, 1730 kehendak kanjeng raja 19. dimakamkan di Pajimatan berdekatan dengan suaminya, Kanjeng Sinuwun Swargi. Jenazah berangkat dengan penghormatan 15 tembakan meriam dari loji. Para putra sentana raja. 20. Berganti bulan, Kanjeng Raden Ayu Dipati melahirkan putra laki-lai bersamaan dengan hari Selasa Legi, bulan Besar tanggalnya 22 tahun Jimakir. Lir Satriya Syareng Jagat, 1730. Adapun berganti tahun Alip, 21. di mancanegara para bupati menghadap ke Negeri Ngayogya bersamaan dengan bulan Sapar … |
|
||
149 | Pangkur | 1 | Sĕptu Pon enjing jam sapta,
Dyan dipati Danurĕja tinuding, lumampah dhatĕng Marĕbung, pĕpanggihan kĕlayan, Radyan Adipati Danuningratipun, kanthi Dyan Sumadiningrat, bĕdhol sakĕparak mantri. |
Sabtu Pon pagi pukul tujuh
Raden Adipati Danurejo diminta pergi ke Marebung bertemu dengan Raden Adipati Danuningrat dengan Raden Sumadiningrat. Pergi bersama keparak dan mantri. |
|
13 | Sĕmana agĕnti warsa,
taun Ehe wau ingkang lumaris, ongka sewu pitung atus, pitung dasa kadwinya, tan alama sedanira Dyan Tumĕnggung, Natayuda tilar dunya, sang layon wus den suceni. |
Kala itu berganti tahun.
tahun Ehe yang sedang berjalan. angka 1772 tidak berapa lama meninggalnya Raden Tumenggung Natayuda. Meninggal dunia, jenazahnya sudah disucikan. |
|
||
17-19 | 17. …sĕmana gĕnti wulan ing,
Jumadilawal Sĕnen dintĕnipun, tanggalira ping sangalas, karsa dalĕm sri bupati. 18. Angigahakĕn kang garwa, Kangjĕng Ratu Anom pinaring nami, Jĕng Ratu Mas namanipun, dene Kangjĕng Bĕndara, Raden Ayu Rĕtna Sriwulan ranipun, Jĕng Ratu Kĕncana Wulan, dadyestri garwa Nrĕpati. 19. Kĕng sĕpuh Ratu Kĕdhaton, kang panĕnggak nama Ratu Mas nĕnggih, kang paruju kangjĕng ratu, nama Kĕncana Wulan, lawan malih karsa dalĕm Sang Aprabu, putra tri kĕng sĕkawan, nom-anom sinungan nami. |
17. ….kala itu sudah berganti bulan
Jumadilawal, Senin harinya tanggalnya ke 19, kehendak raja, 18. Menaikkan status istrinya, Kanjeng Ratu Anom diberi nama Kanjeng Ratu Mas namanya, sementara Kanjeng Ratu Bendara, Raden Ayu Retna Sriwulan namanya Kanjeng Ratu Kencana Wulan menjadi istri Raja. 19. Yang tua, Ratu Kedhaton duberi nama Ratu Mas. Yang muda diberi nama Kanjeng Ratu Kencana Wulan. dan lagi kehendak sang raja. Putra putrinya yang empat orang uda-muda diberi nama. |
|
Baca juga : DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH
Untuk informasi mengenai penelitian pariwisata, berupa kajian atau pendampingan lebih lanjut dapat menghubungi Admin kami di(0812-3299-9470).
No responses yet