DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH
PART 7
Pu
puh |
Tembang | No Bait | Kutipan | Terjemahan | Keterangan |
---|---|---|---|---|---|
200 | Pangkur | 2-3 | 2….Kocapa Surakarteki.
3. Bupatine prana raga, Raden Riya Wiryadiningrat uni, bawahe dhusun ranipun, Singĕbĕl sing kĕthokan, yen rinusak marang Dyan Rangga Madiyun, donyane samya jinarah, wong cilik samya angili. |
2. …Diceritakan Surakarta ini.
3. Bupati Panaraga, Raden Riya Wiryadiningrat dulu di bawah dusun namanya Singebel yang kěthokan (dipangkas?) yang dirusak oleh Radyan Rangga Madiun. Harta bendanya semua dijarah, rakyat kecil semua mengungsi, |
|
213 | Asmaradana | 9 | Tuan Běsar prapta neki,
anuju ari Jumungah, sarěng sapisan tanggale, sasi Běsar taun tunggal, ya ta kang wadya suldat, sapangkat-pangkat lumaku, těkane icir kewala |
Tuan Besar datang (tiba)
saat hari Jumat bertepatan tanggal satu bulan Besar tahun Satu. Demikian para prajurit serdadu sebagian-sebagian berjalan, tibanya sedikit-sedikit. |
|
218 | Megatruh | 1-2 | 1. Duk kalane pěngangkatira ing wau,
Jěng Raja Putra Nrěpati, Sělasa Kaliwonipun, tanggal ping gangsal kěng sasi, Běsar taun Wau mangko.
2. Ing panuju ing mangsanira kapitru, marěngi ing wuku Tambir, angetang sěngkalanipun, rěsi tinunggangan jalmi (1737), … |
Kanjeng Raja Putra, Pura Raja Selasa Kliwon tanggal lima, bulan Besar, tahun Wawu
bersamaan dengan wuku Tambir dengan perhitungan sengkalan-nya Resi tinunggangan jalmi (1737). … |
|
221 | Asmaradana | 18-19 | 18. …
mangkate wadya Ngayogya, nuju ing dina Ngahad, Ruwah tanggal ping rong puluh, Jimakir sĕngkalanira.
19. Brĕma Nati Nugang Sasi “1738” Karsa Dalĕm Jĕng Narendra, ingkang anglurug sakehe, wulan Ramĕlan punika, kinen sami mantuka, mĕningana mĕgĕngipun, pasa neng Nagri Ngayogya |
18. …
Berangkatnya prajurit Ngayogya pada hari Minggu, Ruwah tanggal dua puluh Jimakir, sengkalannya
19. Brěma Nati Nunggang Sasi “1738”. Keinginan Kanjeng Narendra, yang berangkat untuk berperang, selama bulan Ramadan ini, (prajurit) disuruhnya untuk pulang semua mengetahui bahwa telah mulainya bulan puasa di kota Ngayogya. |
|
223 | Megatruh | 22-26 | 22. wus kaikĕt Dyan Patih astane iku,
lawe satugĕl kinardi, kabĕskareng gĕdhong sampun, inganggar Sang Sri Bupati, Dyan Tumĕnggung nulya kinon. 23. Animbali Danu Kusuma Dyan Mĕnggung, wus prapta wuwunge ngambil, tan na sisa wĕdhungipun, pan laju dipunsakiti, neng kĕbonan wus ginĕdhong.
24.ingkang dados Karsa Dalĕm Sang Aprabu, mring Sumadiningrat nuli, kinen lĕkasan gupuh, anulya dipunlĕkasi, lina de jaganya alon.
25. sampun seda Dyan Patih karsaning Prabu, kinen amĕrnahkĕn aglis, aneng ing toya sumurup, ri Kĕmis Pahing Sawal ping, pitu likur Jimakir wong.
26. sinĕngkalan astha tri Pandhita Ratu. 1738, mĕngkana sakehe sami, wadya Ngayogya lit agung, mĕdhĕt kakung denya wingit, sakehing wong sami tamboh. |
22. Sudah terikat tangan Raden Patih itu
(terikat dengan) seutas benang dibentuk (lilitan). Gedung(nya) sudah tersorot matahari. Sang Sri Bupati membawa keris dalam anggar. Raden Tumĕnggung mulai diperintahkan 23. memanggili Danu Kusuma Raden Měnggung yang sudah datang di perabungan mengambil. Tidak ada sisa wedhungnya tetapi kemudian terus disakiti di kebun (yang) sudah dibuat gedung.
24. Yang menjadi keinginan Sang Raja terhadap Sumadiningrat selanjutnya (yaitu) disuruh memulai segera. Kemudian dimulai, penjaganya terlena perlahan.
25 Raden Patih sudah tewas. (Atas) keinginan Raja (utusan) disuruh membenarkannya segera (dengan) memasukkan ke dalam air (pada) hari Kamis Pahing (bulan) Syawal tanggal dua puluh tujuh Jimakir dengan
26. sengkalan tiga tangan Pendeta Raja 1738. Begitulah banyaknya semua prajurit Ngayogya besar (maupun) kecil gelap, sedih, juga angker kebanyakan orang semua bertambah. |
|
226 | Sinom | 55-56 | 55. …
mĕngkana rawuh Sang Nata, aneng kori loji aglis, Jendral mudhun kariyin, ajlog saking kareta gung, egal denya lumampah, nulya tumĕdhak Sang Aji, pan priyongga tĕdhake Kangjĕng Narendra.
56. ing kantor Jendral wus prapta, sĕksana kaliwon kalih, amagyanakĕn dhampar mas, pangyan adat Jendral pranti, asru krodha sira glis, dhampar mas ingalih gupuh, aneng kananing Jendral, Kaliwon prasamya ajrih, wangsul malih dhampar panggyaning ingawat. |
55….
Demikian (ketika) sang raja datang di pintu loji. Dengan segera Jendral turun terlebih dulu melompat dari kereta agung. Dengan cepat dia berjalan. Segera Sang Raja turun serta Kanjeng Narendra turun sendiri.
56. Jendral telah datang di kantor kemudian kedua lurah Kaliwon menempatkan singgasana emas. Tempat Jendral biasa saja. Dia sangat marah segera (dengan) tergesa-gesa singgasana emas dipindahkan berada di sebelah kanan Jendral. Para lurah Kaliwon ketakutan kembali lagi (pada) kursi (sebagai) tempat (yang) diinginkan. |
|
230 | Girisa | 2-3 | 2. kala Jendral madukara,
praptanya wontĕn Ngayogya, Sĕptu tanggal ping kalih wlas, Bĕsar Jimakir warsanya.
3.Tru Panas Pandhita Tugal, 1738, … |
2. Ketika Jendral Madukara,
kedatangannya ke Ngayogya, hari Sabtu tanggal ke-dua belas, Besar Jimakir bulannya,
3. Tru Panas Pandhita Tugal, 1738. … |
Kedatangan Jenderal Madukara ke Yogyakarta. |
232 | Maskumambang | 7-9 | 7. Jĕng Raja matur wot sĕkar.
8. igih kula anuwun duka Nrĕpati, nama kula Raja, konjuk lawan duka aji, kula nuwun awasula.
9. igih nama kawula ingkang alami, Pangran Adipatya, Anom Amangkunĕgari, kang Sudigbya Raja Putra. |
7. Kanjeng Raja berkata menyembah,
8. “Saya meminta maaf, Nerpati, gelar saya Raja, dihaturkan dengan kemarahan Raja, saya memohon untuk kembali
9. ke gelar saya yang lama, Pangeran Adipati, Anom Mangkunegara, yang Sudigbya Raja Putra, |
|
234 | Dhandhanggula | 4 | ĕnĕngĕna kang aneng Sĕmawis,
kawuwusa Minĕstĕr Ngayogya, Tuwan Jan Krapĕt ing make, arsa turuning prabu, kĕdhatĕngan utusan prapti, sangking Nagri Sĕmarang, saha sĕratipun, Tuwan Jendral neng Sĕmarang, pan anganti patĕmbayanireng nguni, kĕlawan Kangjĕng Sultan. |
Hentikan yang ada di Semarang.
Diceritakan Ministĕr Ngayogya, Tuwan John Crawfurd kini, berkeinginan turun tahtanya Prabu, kedatangan utusan tiba, dari Negeri Semarang, beserta surat Tuwan Jendral di Semarang, mengganti perjanjian dulu, |
|
240 | Dhandhanggula | 6-7 | 6. marang Pangran Natakusumeki,
ing Ngayogya datan ana nata, na sultan baru ping trine, Makubuwona iku, Pangran Natakusuma angling, igih sumongga jendral, sĕmunya gĕgĕtun, neng jro loji samya lĕnggah, wetan Jĕng Sultan jajar lan Jendral ing, lan Den Ayu Dipatya.
7. Den Mas Timur sampun lĕnggah kursi, pra putra lĕgah kursi sĕdaya, apan sami majĕng mangilen, Pangran Panularipun, lĕnggah kursi pan aneng wiking, aran neng ngemper samya, kawarna ing wau, sinigĕg kocap Jĕng Sultan, … |
6. kepada Pangeran Natakusuma
“Di Ngayogya tidak ada raja. Ada sultan baru ketiga kalinya Makubuwona itu.” Pangeran Natakusuma berkata, “Silakan saja, Jendral” Rautnya (tampak) penuh sesal. Semua duduk di dalam loji di (sebelah) timur Jeng Sultan bersebelahan dengan Jendral dan Raden Ayu Dipati. 7. Den Mas Timur sudah duduk di kursi. Para putra semua duduk di kursi karena semua menghadap ke barat. Pangeran Panular duduk kursi berada di belakang semua berada di teras. Diceritakan tadi, disingkat kisah Kanjeng Sultan. … |
|
49-50 | 49. tandya Sikritaris panggih Aji,
kautus mring Tuwan Besar tanya, dangu buk barang yatrane, Nata kagunganipun, sĕdayanya kinen nyĕrati, wus pinrentahkĕn tandya, Sikrĕtaris mĕtu, keh yatra pan wus kusungan, marang loji syaranya pating kurincing, wangsul akathah.
50. apan samya kineseran sami, wong Igris man ikang ngirid kathah, tandya yen na mriyĕm gĕdhe, rĕngĕng grug sĕbda Prabu, baya kurmat ingkang wadya Ji, atma matur dhuh Rama, jumnĕng angsal sampun, liya sangking tĕdhak Nata, kendĕl Nata Atma mring Rama ngling malih, Pri tuwin Pangran Dĕmang. |
49. Kemudian sekretaris bertemu Raja,
diutus oleh Tuwan Besar bertanya, menanyai untung tidaknya barang uangnya. Kepunyaan Raja, semuanya disuruh mencatati, sudah diperintahkan kemudian, sekretaris keluar. Banyak uang yang sudah diangkut, di Loji suaranya gemerincing. Kembali banyak,
50. semua sudah di gerobak. Orang Inggris yang mengantarkan banyak. Kemudian jika ada meriam besar, Gumam lirih grug sabda Prabu, “Apa dihormati pasukan Raja” Sang anak berkata, “Duh Rama, sudah boleh bertahta, lain dari lengsernya Raja” berhenti anak Raja, kepada Rama berkata lagi, “Dan juga Pangeran Demang, |
|
||
64-66 | 64. kang rumĕksa kĕdhaton pra sami,
wadya Igris man lawan bĕnggala, regol Sri Mĕnganti gene, kĕlawan regol kidul, kang neng pura pan Sikrĕtaris, yeku ingkang minongka, wakil jendral wau, tan suwe sakehipun, ngusung malih sĕdaya marang ing loji, warni arta kĕncana.
65. warni perak lan wĕsi aji, kina reta pĕdhati kĕlawan, kang cinikar lawan leser, braneng pura wus kĕbut, sakehing wong trining myang santri, donyane sampun tĕlas, rinayah wus gĕmpung, angili marang ing desa, lawan sami tan kawasa andarbeni, tĕlas wineh wong desa. 66. kang angrayah samya tri prakawis, wau Sabrang lan Natakusuman, Prang Wĕdana apa dene, aneng kang winuwus, kawarnaa kang aneng loji, kĕlakung kawlas arsa, Kangjĕng Sultan sĕpuh, ri atma lan kaponakan, sakĕlakung wĕlas arsa Nrĕpati, katutup kori mĕnga. |
64. Yang menjaga Keraton bersama
pasukan Inggris melawan Bĕnggala, Regol Sri Menganti, adapun dengan Regol selatan, yang ada di pura Sekretaris, yaitu yang menjadi, wakil Jendral tadi. Tidak lama kemudian mereka, membawa lagi semuanya ke Loji, beraneka uang emas,
65. beraneka perak dan besi raja, diangkut dengan kereta pedati dan yang diangkut gerobak dengan ditarik. Harta benda di pura sudah hilang seluruhnya. Banyak orang kecil juga santri, dunianya sudah habis, direbut sudah rusak, pergi mengungsi ke desa, dan semuanya tidak kuasa memiliki, habis diberikan orang desa,
66. yang merampas semuanya tiga perkara, Sabrang dan Natakusuma, Perang Wedana juga. Ada lagi yang diceritakan. Diceritakan yang ada di Loji, kasihan sekali. Kanjeng Sultan tua, anak dan keponakan, semuanya memelas. Raja, menutup pintu yang terbuka. |
|
||
67 | pan kajagi astha wadya Igris,
duk sĕmana bĕdhahing Ngayogya, Sĕptu Lĕgi ing tanggale, kaping songa jam walu, wulanipun Jumadilakir, Alip angkaning warsa, sinĕngkalan iku, Binuka Putra Pandhita, Tugal lawan “1729” wong Igrislawan Dipati, ing talu sun mring pura. |
Kala itu perampasan Ngayogya,
Sabtu Legi tanggal sembilan jam delapan, bulannya Jumadilakir, angka tahunnya Alip, sengkalannya itu, Binuka Putra Pandhita, Tunggal (diawali putra pendeta tunggal) dan “1729” orang Inggris dengan Adipati, bertiga denganku di istana. |
Tanggal peristiwa Geger Sepei yang merupakan serangan pasukan Inggris dengan Benggala ke Keraton Yogyakarta.DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH | ||
241 | Asmaradana | 18-19 | 18. …Gandasuwirya lumĕbu,
narik tris sarya anĕbda. 19. Jasĕntika den tarihi, babar pisan wus palastra, iki dadi plawang abot, Jising wau tan palastra, Gondasuwirya tandya, kinrocok apan wus lampus, geger ramya ing Pacinan. |
18….Gandasuwirya masuk,
menarik tris sembari berkata.
19. “Jasentika diberikan penawaran. Sama sekali sudah mati. Menjadi tukang jaga pintu ini berat, Jin Sing tadi tidak mati.” Gandasuwirya kemudian Dikroyok, sudah mati, giduh ramai di Pacinan |
Pada malam sesudah geger sepei. Terjadi penyerangan di pecinan yang menjadi lokasi mengungsi sementara Putra Mahkota dan pengikutnya. Penyerang itu bernama Gandasuwirya, yang disinyalir merupakan orang kepercayaan Pangeran Mangkudiningrat. Ia dituduh membalas dendam.DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH |
Baca juga : Keindahan Alam di Curug Sodong
Untuk informasi mengenai penelitian pariwisata, berupa kajian atau pendampingan lebih lanjut dapat menghubungi Admin kami di(0812-3299-9470).
No responses yet