Tata Busana, Komposisi Tari dan Komposisi Gendhing Beksan Panji Sekar

Salah satu pengrawit yang membacakan urut-urutan gending dan jalan cerita Beksan Panji Sekar

Ageman atau busana penari Beksan Panji Sekar menyerupai busana penari Jajar Beksan  Lawung  Alus.  Penari Panji Sekar mengenakan  celana panji cindhe, lonthong cindhe, kamus timang, sampur, kalung sungsung, kelat bahu di bahu atas,  kain  bermotif parang  barong  alit  gurdha,  dan  penutup  kepala  berupa ikat tepen berhias pita keemasan. Tata busana ini sudah jelas pakemnya atau rujukannya berdasarkan naskah-naskah yang tersimpan di kraton.

Busana dan atribut penari Panji Sekar

Busana dan atribut penari Panji Sekar

 

Busana dan atribut para pembawa panah (tampak punggung)

Busana dan atribut para pembawa panah (tampak punggung)

 

Komposisi Tari

Diawali pada bagian majeng gendhing yang menampilkan ragam gerak yang sudah jarang dilakukan yaitu nggrudha tengen dan nggrudha kinantang. Dilanjutkan masuk ke bagian enjeran, tata iringan memakai aturan yang sama dengan tari Bedhaya atau Srimpi, yaitu diawali gengan wiled dados gendhing ageng, kemudian ndhawah dan disambung ketawangan. Gerakan menghunus dan menggunakan keris dilakukan sejak awal pada bagian enjeran. Ada pula ragam yang juga jarang dilakukan yaitu pendhapan panggel kiri obah lambung.

Pada bagian peperangan yang menggunakan keris, sesekali ada gerakan mengusap atau mengasah keris. Pada bagian akhir atau sering disebut dengan mundur gendhing, proses ndhadhap sebelum jengkeng dilakukan dengan tetap diiringi gendhing ketawangan dan biasanya masih diiringi lagon.

Pola lantai jajaran genjang

Pola lantai jajaran genjang

 

Pola lantai jajaran genjang

Pola lantai jajaran genjang

 

Pola lantai segi empat

Pola lantai segi empat

 

Gerakan melingkar membentuk pola lantai melingkar

Gerakan melingkar membentuk pola lantai melingkar

 

Pola lantai Melingkar

Pola lantai Melingkar

 

Pola lantai garis sejajar/lurus

Pola lantai garis sejajar/lurus

 

Pola lantai sejajar/lurus

Pola lantai sejajar/lurus

 

Berada dalam satu garis lurus

Berada dalam satu garis lurus

 

Komposisi Gendhing

Gendhing yang mengiringi Panji Sekar adalah diawali Gendhing Rajamanggala Pelog Pathet 6, kemudian dilanjutkan gending sorannya yaitu gendhing Randhat Slendro Pathet 6, dilanjutkan pagelaran Beksan Panji Sekar diiringi Lagon Wetah Laras Pelog Pathet Barang untuk mengawali, Ladrang Rangu-Rangu Laras Pelog Pathet Barang, Kawin Sekar Megatruh dan Pangkur, Plajaran/Playon Laras Pelog Pathet Barang, Kawin Sekar Pangkur, Gendhing Kuwung-Kuwung Laras Pelog Pathet Barang Kendhangan La-ela, untuk mengiringi beksan enjeran yaitu Ladrang Kuwung-Kuwung Laras Pelog Pathet Barang, dan Ketawang Sri Malela Laras Pelog Pathet Barang untuk mundur beksannya.

Kerawitan yang mengiringi Beksan Panji Sekar

Kerawitan yang mengiringi Beksan Panji Sekar

 

Salah satu pengrawit yang membacakan urut-urutan gending dan jalan cerita Beksan Panji Sekar

Salah satu pengrawit yang membacakan urut-urutan gending dan jalan cerita Beksan Panji Sekar

 

Pada pentas Uyon-uyon Hadiluhung Bakda Mulud tanggal 23Nopember 2020 dikolaborasi dengan alat musik gesek.

Pada pentas Uyon-uyon Hadiluhung Bakda Mulud tanggal 23
Nopember 2020 dikolaborasi dengan alat musik gesek.

 

Pada pentas Uyon-uyon Hadiluhung Bakda Mulud tanggal 23Nopember 2020 dikolaborasi dengan alat musik gesek

Pada pentas Uyon-uyon Hadiluhung Bakda Mulud tanggal 23
Nopember 2020 dikolaborasi dengan alat musik gesek

 

Notasi Gendhing Beksan Panji Sekar

Lagon wetah pelog barang patet enem

Kandha

Sabetbyar – Wauta,
Habdi dalem kanca punakawan bedaya,
Hingkang sami hakersakaken cahos beksan Panji Sekar,
Wonten Hing Ngarsa Dalem, Dasar sami bagus hanem, Karengga saliring sumbaga,Yen sinawang saking mandrawa, Hana teka Rangu- rangu solahira..

Ladrang Rangu-Rangu Laras Pelog

Pathet Barang Buka:       5 6 5 3         5 6 5
3      6 7 6 =5                        3 2 3 gn7

Irama I
[-3  =2 -6  5 3-     =5 -6 n7       -3 =2 -7 p6 -3 =5  -2 n3
5–   =6 -5 p3    5-     =6 -5 n3       -6 =7 -6 p5 3-     =2 -3 ng7]

Irama II Umpak
[3  -5 3 =2   • 7-   6 5    3 -3  . =5 6 7-      6 n7
3 -5 3 =2   • -7 5 Ep6  3 -3  . =5 2 -3 5 n3
5 -6 7 =6 5 -3 2 p3    5 -6 7 =6 5 -3 2 nY3
5 -6  . =7 6 5-      3 p55/7    7 -6 3 =2 4 -3 2 ng7]

Transisi Ngelik: >  7 -7  . =5  6 -7 6 ng7

Ngelik A
7 =.     7 -7 . .    7 -7 6 =5   3 -5 6 n7
5 -6 7 =2         . -7 6 p5    . -.  5 =2    3 -5 6 n5
-.  5  =.            5                 2 pT3          5  -5  6  =7        6  -5  3  n5
6 -7 2 =3    4 -3 2 Tp7                  6 5-    . =2          3 -5 6 Ynng5

Ngelik B

6 -5  6 =. 6  -5  6  7 6 -5 3 =5 6 -7 5 n6
7 -6  7 =. 7 -6 5 Ep6 5 -3  . =5 2 -3 5 n3
5 -6 7 =6 5 -3 2 p3 5 6-    7 =6 5 3-      2 nY3
5 -6  . =7 6 -5 3 p5 7 -6 3 =2 4 3-      2 ng7]

 

Kawin Sekar Megatruh
Risang murdeng hing lampah tungguling puput, Tuhu sohoring sa bumi, Yang yang pinuju
dibya nung, Jayalengkara Narpati, Pratistha ywa nging pasemon. (o)

Kandha
     Wauta, Sang lelajering hing yuda, Hamanggih Raden Klana Jayakusuma, hanenggih Sang Panji Tohpati, hanenggih Sang Panji Sekar, Hingkang majeng sura ngadilaga, Kapethukaken lan wong agung Balipura, Maha Prabu Jayalengkara.
Sareng sampun samekta samudayanira, Tindakira haplajengan.,, (o).

Plajaran Laras Pelog Pathet Barang

Buka: • . . g7
o272727 j.7.  7  )7 3  2  3  2 3 5 6 )5
6 5 3 )2 3  2 3 5 7 )6 5  6  7  6
5  3  2  3 2 2 3 )2 4  2  4  2 7 5 6 )7
6  7  6  7 3  2  3  2 [3  5  2  )3 5  3  5  3
5  6  7  6 5  6 5  3  2  3 2 7 6 )7o

 

Kawin Sekar Pangkur
Dyan Klana Jayakusuma, Dasar bagus gedheg maharseng jurid, Hantya Sang Wisnu piturun, Kahajat hing triloka, Hangembara cahya nrus tijeng ngunguwung, Sudebya prawireng laga, Mampu lan micah wor liring. (o).

Pocapan

Jayalengkara

Prajurit sapa aranmu, maju sura ngadilaga, Hiya,

Klana Jayakusuma jenengmu, Kowe takon marang aku,
Haku kang jumeneng nata hana Negara Bali, Jejuluk Prabu Jayalengkara (gemu- jeng).

Hiya, ……. lha horaho Jayakusuma, kowe tumeka hana Negara Bali hanggawa wa- dya sagelar sepapan, hana karepmu hapa,
Babo Klana Jayakusuma, Kepasang yogya, Kayogya pura, Katuju mesru, Dak pinta kara, Dak kaya lepa, Sak suwene ya ha- mung kowe, Wekasan ketemu hana sate- ngahing ngadilaga, Hora lega-lega hatiku, Yen sira durung sirna dening haku,
Dene gampang temen, Hiya Jayakusuma, Yen kowe bisa ngalahake Jayalengkara, Sasat bisa mbedhah Negara Bali.

Klana Yayakusuma, hayo perang ngarep

Jayakusuma

Kowe takon marang aku,

Haku magang anyar hana negara, haran Klana Jayakusuma,

Hiya, lha kowe sapa jenengmu, Hiya,

Jayalengkara jenengmu,

Hiya Jayalengkara, mulane haku teka hana Negara Bali, hanggawa wadya sagelar sepapan, Diutus karo Prabu Lembu Amiluhur, kang jumeneng nata hana Negara Jenggala Manik, Ngunggahi hing ngayuda, haku krungu warta, yen Negara Bali, nedya harep ngelar jajahan, ngrata Negara Jawa, Saka pangrasane hatiku, kowe nora susah tumeka hana tanah Jawa, Haku bahe wis ngrampungi, nolak kang dadi sedyanira.

Hiya Jayalengkara, Haku hiya semana maneh, Hora pati-pati mulih, Yeng durung bisa, bedhah kutha boyong putri.
Hiya mangsa hora kelakono, Hiya mayo.

Kandha

               Sebet Byar… , Wauta, Prabu Jayalengkara hingkang sampun hajeng-hajengan yuda, lan Raden Klana Jayakusuma, Dasar sami bagus hanem, Cahya mancur lir wulan anedheng mangsa, Sigit besus sak solah kapi prasaja, Tur sami winangwong hing Ywang Siwah Boja, Datan wonten tumandhinga, Lah hing riku risang kalih, sami narik hagemira curiga, …srepeeet. ……, Tandya sami mirageng salira, Yen sinawang saking mandrawa, Lir cahya hangenguwung hujwalanira. …..(o).

Buka: .667 6533  .333 6532  432=7 235gn3

Dados

[. . 3 =3 6  5  3  2 4 3 2 =7 6 5 2 n3
• . 3 =3 6  5  3  2 4 3 2 =7 6 5 2 gn3
• . 3 =3 6  5  3  2 4 3 2 =7 6 5 2 n3
• . 6 =6 7  6  2  3 5 5 6 =7 6 5 3 gn5
7 6 3 =5 6  6  . 5 3 5 6 =7 6 5 3 n5
7 6 3 =5 6  6  . 5 3 3 . =5 6 7 6 gn7
6 5 6 =7 3  2  7  6 3 5 6 =5 3 2 3 n2
4 3 2 =7 2  3  2  7 3 5 6 =5 3 2 3 ng2
4 3 2 =7 2  3  2  7 3 5 6 =5 3 2 3 n2
4 3 2 =7 2  3  2  7 3 5 6 =5 7  6  5  gnY3
5 7 =6 •  . 6 . 6 7 6 =5 3 2 3 E7
3 3 . =3 6  5  3  2 4 3 2 =7 6 5 2 gn3]
Pangkat Dhawah

2  . =7

 

•  2  =.  3

 

•  7 .=

6=

. =2  . ng7

 

Ladrang  Kuwung-Kuwung Laras Pelog Pathet Barang

[. =2 . 7   -. =2 -. n3   -. =7 .-     p6    -.  =2 -.  n7
.–      =2.-   p7      -. =2 -. n3     .-   =7 -. p6    -. =5 -. gn3
.–      =5 -. 3    -. =5 -. n6     .-   =7 -. p5    -.  =6 -.  n7
.–      =2 -. p7         -. =2 -. n3  -.  =7 -.  p6  -. =2 -. gn7]

Plajaran Laras Pelog Pathet Barang

6 5 3 )2      3  2             3 5 7 )6  5  6  7  6
5  3  2  3      2 2 3 )2     4  2  4  2  7 5 6  )7

6 7 6 7 3 2 3 2 [3  5  2 )3 5 3 5  3
5 6 7 6 5 6 5  3  2  3 2 7 6 )7o

6  7  6  7]                     f   4 3 2 g7

Ketawang  Sri Malela Laras Pelog Pathet Barang

Umpak Irama II (Ngracik)

[. 2 . =7 •  2 . p7 3 5-    3 =2 7 6 En5
3 3–    . =. 3 3-    . p5 6 -7 6 =5 3 -2 3 ng7]
. 2 . =7 •  2– . p7 3 -5 3 =2 7 6 En5
3 3  . =. 3 -3 . pU5 6 -7  . =5 6 -7 6 ng7

 

Ngelik Irama II (Ngracik)

. 5 6 =7 2 -7 6 p5 3 -5 . ==2 3 -5 6 ng5
2 3–     5 =. 5 -5  . p6 7 -7 3 =2 6 -3 5 n6
. 5 6 =7 6 -5 3 p2 7 -2  . =6 7 -2 3 ng2
4 3 4 =3 2 7-    5 p6 3 -3  . =5 6 5-      3 n2
3 7 2 =3 2 -7 5 p6 •  2 . =7 6 -5 3 ng5
7 6 7 =. 5 -6 7 p2 •  3 . =2 7 6 nE5
3 3  . =. 3 -3  . p5 6 7-    6 =5 3 -2 3 ng7]

 

Lagon Laras Pelog Pathet Barang

Untuk  pementasan  Beksan  Panji  Sekar  pada  Uyon-uyon  Hadiluhung  tanggal  23 Nopember 2021 urutan gendingnya sebagai berikut.

  1. Gendhing Pambuka: Ladrang Raja Manggala Laras Pelog Pathet Nem.
  2. Gendhing Soran: Gendhing Randhat Laras Slendro Pathet Nem, Kendhangan Candra, Kendhang Satunggal, Jangkep Sadhawahipun.
  3. Beksan Panji Sekar: Ladrang Rangu-Rangu Laras Pelog Pathet Barang; Plajaran Laras Pelog Pathet Barang; Gendhing Kuwung-Kuwung Laras Pelog Pathet Barang, Kendhangan Lahela; Ladrang Kuwung-Kuwung Laras Pelog Pathet Barang;
  4. Ketawang Sri Melela Laras Pelog Pathet Barang.
  5. Gendhing Lirihan I: Gendhing Mudhatama Laras Slendro Pathet Sanga, Kendhangan Candra, dhawah Ladrang Mudhatama Laras Slendro Pathet Sanga.
  6. Gendhing Lirihan II: Gendhing Megamendhung Laras Pelog Pathet Nem, Kendhangan Sarayuda, Jangkep Sadhawahipun, minggah Ladrang Wani-Wani Laras Pelog Pathet Nem, kalajengake Ketawang Rajaswala Laras Pelog Pathet Nem.
  7. Gendhing Lirihan III: Gendhing Rimong Laras Slendro Pathet Manyura, Kendhangan Candra, dhawah Ladrang Rindhing Putung Laras Slendro Pathet Manyura, Kalajengake Plajaran Laras Slendro Pathet Manyura, kaseling Rambangan Kinanthi lan Sinom, kalajengake Gendhing Sampak Laras Slendro Pathet Manyura.
    Gendhing Panutup: Ladrang Sri Kondur Laras Slendro Pathet Manyura

Kami selaku konsultan pariwisata mengucapkan terimakasih kepada Instansi terkait atas kepercayaan dan kerjasamanya. Demikian artikel penelitian pariwisata ini disusun, semoga bermanfaat bagi pihak-pihak yang berkepentingan (stakeholders) dalam pembangunan pariwisata setempat. Untuk informasi mengenai penelitian pariwisata, berupa kajian atau pendampingan lebih lanjut dapat menghubungi Admin kami di +62 812-3299-9470

Baca juga: Nilai Budaya dan Makna Filosofis dalam Beksan Panji Sekar

No responses yet

Tinggalkan Balasan

Alamat email Anda tidak akan dipublikasikan. Ruas yang wajib ditandai *

3 + 19 =

Latest Comments