DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH
PART 6
Pu
puh |
Tembang | No Bait | Kutipan | Terjemahan | Keterangan |
---|---|---|---|---|---|
150 | Sinom | 1 | Den Ayu Sumadiningrat,
sampun kapatĕdhan nami, wasta jĕng ratu bĕndara, Den Ayu Danurja malih, Ratu Agĕr kĕng nami, Den Ayu Rongga Madiyun, Jĕng Ratu Madurĕtna, Den Ajĕng Sumirah malih, kapatĕdhan Jĕng Ratu Anom kĕng nama. |
Raden Ayu Sumadiningrat
sudah diberikan nama nama Kanjeng Ratu Bendara, Raden Ayu Danurejo kemudian Ratu Angger namanya, Raden Ayu Rangga Madiun (menjadi) Kanjeng Ratu Maduretna. Raden Ajeng Sumirah kemudian diberikan Kanjeng Ratu Anom namanya. |
Sultan menganugerahkan nama Ratu Angger untuk Raden Ayu Danureja, Ratu Bendara untuk Raden Ayu Sumadiningrat, Ratu Maduretna untuk Raden Ayu Rangga Madiun, dan Ratu Anom untuk Raden Ajeng Sumirah. |
14-16 | 14. …lawan malih Kangjĕng Pangeran Adipatya.
15. Karsa dalĕm jĕng Narendra, apan kinramakĕn malih, asal putrane bupatya Yudakusuma kĕng nami, nĕnggih moncanĕgari, bupati ing Wirasantun, apan kinarya garwa, nama Den Ayu Dipati, ingkang Anom pisan karsaning Narendra.
16. Dene ing pangjabira, sarĕng lan kang rayi katri, marĕngi ing dina Akad, ing wulan Jumadilakir, tanggal ping kalih desi, dhaupira raja sunu, sĕmona sinĕngkalan, Nayana Tri Syareng Tugil, 1732, … |
14. … dan lagi Kanjeng Pangeran Adipati
15. kehendak sang raja, hendak dinikahkan lagi dengan anak bupati Yudakusuma namanya yaitu dari mancanegari bupati di Wirasari. Adapun dijadikan istri, bernama Raden Ayu Dipati yang muda, kehendak sang raja. 16. Sementara akadnya bersamaan dengan ketiga adiknya, bersamaan dengan hari Minggu, di bulan Jumadilakir, tanggal ke 2. Pernikahan putra raja kala itu diberi sengkalan Nayana Tri Syareng Tunggil, 1732. …. |
Pernikahan putra mahkota (calon Sultan Hamengku Buwono III) dengan Raden Ayu Dipati. DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH | ||
24-25 | 24. …ing wulan Mukaramipun,
tanggal kaping kalih dasa, ing ri Kĕmis Pon marĕngi, duk sĕmana marĕngi taun Jimawal.
25. Dyan Dipati Danurĕja, kautus dhatĕng Sĕmawis, angestreni adĕgira, tuwan jendral ing Bĕtawi, dene ta kĕng lumiring, bupati dyi naminipun, Radyan Sumadiningrat, Dyan Natadiningrat malih, sapraptane Sĕmarang wus kinurmata |
24. Di bulan Muharam
tanggal ke 20 di hari Kamis Pon bersamaan dengan kala itu tahun Jimawal. 25. Raden Anipati Danurejo diutus menuju Semawis merestui kenaikan jabatan tuan jendral di Betawi. Adapun yang mengiringi, dua bupati bernama Raden Sumadiningrat dan Raden Natadiningrat. Setibanya Semarang sudah dihormati. |
Patih Danureja diutus ke Semarang pada hari Kamis Pon, tanggal 20 Muharram, taun Jimawal untuk menyaksikan pengangkatan jendral di Betawi. DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH | ||
151 | Asmaradana | 12-15 | 12….gĕnti ing wulan Sapare,
sowane moncanĕgara, sĕmana Sri Narendra, ing wĕktu taun puniku, kathah-kathah karsa nata.
13. Baya saking guntursari, angĕler baluwer jagang, ing ponjogan maju kapate, tanapi gĕdhong sundawa, yasa mriyĕm jĕng sultan, myang pelor sundawanipun, tanapi prajurit kathah.
14. Miwah karsa angwasani, angĕpyaning prabayĕksa, ing masjid agĕng wus dene, sĕmana moncanĕgara, mantuk sampun kalilan, |
12. …berganti bulan Sapar,
menghadapnya (bupati) mancanegara, kala itu Sri Raja di saat tahun itu, banyak sekali kehendak raja. 13. Bahan berbahaya dari Guntursari, melebarkan jagang disekitar baluwerti, di Ponjongan maju empat, sampai gedhong mesiu. Sultan membuat meriam juga peluru mesiu oleh banyak prajurit 14. Juga hendak mengerjakan langit-langit Prabayeksa, dan di masjid agung juga. Kala itu para bupati mancanegara sudah diizinkan pulang. |
Bulan Sapar, Sultan memerintahkan perbaikan baluwerti dan perluasan jagang. Penambahan meriam di baluwerti, renovasi Prabayeksa dan juga Masjid Agung. DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH |
24-27 | 24. Nahan saking kang lumaris,
kocapa nagri Ngayogya, ing wulan Sapar mangsane, sowane moncanĕgara, taun Je ingkang ongka, nĕnggih sewu pitung atus, lan tigang dasa sĕkawan.
25. Ing wulan Rabingulakir, pĕnggarape prabayĕksa, ing dina Kĕmis Kĕliwon, jĕng sultan amĕsanggrahan, aneng kĕdhaton wetan, tanggalira kaping catur, katĕpyan lajĕng pinrawa.
26. Kĕdhaton jamban tanapi, Ingĕpyan lajĕng pinulas, ing Rĕbo Paing sampune, Jumadilakir kĕng tanggal, anuju kaping sapta, wus ngĕdhaton jĕng Sang Prabu, sĕmana agĕnti condra.
27. Ing wulan Rĕjĕp marĕngi, nuju tanggal ping sawĕlas, ing dina Kĕmis Kĕliwon, ing masjid agĕng ginarap, sinirapan srambinya, mung sawulan rampungipun… |
24. Adapun yang sedang berjalan,
diceritakan negeri Ngayogya di bulan Sapar musimnya, menghadap para bupati manca, tahun Je angka 1734. 25. Di bulan Rabiulakir, mengerjakan Prabayeksa. Di hari Kamis Kliwon Kanjeng Sultan mesanggrah di keraton timur, tanggalnya ke 4 hendak dibangun langit-langit dan dihias. 26. Keraton jamban juga dibangun langit-langit dan dicat, pada Rabu Pahing selesainya, Jumadilakir tanggalnya menuju ke 7, sudah kembali ke keraton Sang Raja, kala itu berganti bulan. 27. Di bulan Rajab bersamaan menuju tanggal ke 11, di hari Kamis Kliwon, di masjid besar dikerjakan sirap serambinya. Hanya sebulan selesai… |
|
||
153 | Sinom | 23 | iya Tuwan Irman,
Wilĕm Dandalĕs prajurit, marĕskalĕk anama, saha jendral ing Bĕtawi, sartane ing ratpni, iya pĕsthi besuk Mulud, nuju tanggal ping rolas, tĕkaku ana Sĕmawis, |
iya tuan Irman
Wilem Daendels prajurit mareskalek namanya serta jenderal di Betawi serta para ratpeni, iya pasti besok Mulud menuju tanggal ke 12 datangku di Semawis. |
|
156 | Pangkur | 11 | Nĕngĕna ingkang kocapa,
ingkang arsa budhal dhatĕng Sĕmawis, Pangran Prang Wĕdana wau, wadyanira wus pĕpak, awĕtara wadyanira gangsalatus, satata ing ngayuda, kang mrageng kuda sĕpalih. |
Hentikan, yang diceritakan
yang hendak pergi ke Semarang. Pangeran Prang Wedana, bala tentaranya sudah lengkap. Pasukannya lima ratus orang, telah siap bertempur. Yang menaiki kuda separuhnya. |
Pangeran Prang Wedana hendak ke Semarang melawan Ondermayor Letobrus Gulmun. |
164 | Dhandhanggula | 26 | Yen wus prapta nagri ing Sĕmawis,
awĕtara antuk pĕndhak dina, karseng ngong umangkat age, marang nagri Mĕntarum, tĕmu lawan sri narapati, wayah ngong kangjĕng sultan, pĕsthi besuk sĕptu, ing sasi Jumadilwal, ping salikur tanggale ingsun gya prapti, pangguh lan kangjĕng sultan |
Jika telah sampai di Negeri Semarang
beberapa hari saja. Kemudian aku ingin cepat pergi ke negeri Mataram bertemu denga raja, cucuku Kanjeng Sultan Pasti di hari Sabtu besuk di bulan Jumadilawal tanggal 21 aku segera datang ketemu dengan Kanjeng Sultan. |
|
178 | Durma | 9-10 | 9. …sapuniki karsa mami,
bongsa manira, ingkang ajaga loji.
10. Ing Kĕlathen dereng gadhah pakĕbonan, wontĕn akarsane ing, amanciya tanah, sajawenipun jagang, sakarsa dika nyukani, igih tarima, kawula amrayogi. |
9. ….“Sekarang keinginan saya,
bangsaku yang menjaga loji.
10. di Klaten belum mempunyai perkebunan, adakah keinginan untuk memberikan bagian tanah, di luar parit, |
|
179 | Dhandhanggula | 34-35 | 34. …miyosipun eyang tur priksa,
yen badhe panggih sang rajeng, ingkang eyang rumuhun, jujug dhatĕng Surakarta di, prapta ing Surakarta, dintĕn Slasanipun, marĕngi tanggal ping tiga, wulan Sawal taun Dal den sĕngkalaning Tata Mantri Karseng Rat.
35. Ri Jumungah kang eyang lumaris, mring Mĕntaram panggih kangjĕng wayah, ing Sĕptu Wage rawuhe, tanggal ping pitunipun, mĕksih wulan Sawal Dal warsi, tata saukareng surat, sasurasanipun, ing driya kaprat supatra, agya munya urmat mariyĕm ing loji, minĕstĕr wus pamit. |
34. …keluarnya eyang memberi tahu,
jika akan bertemu sang rajeng, sang eyang lebih dahulu, langsung menuju Surakarta di, tiba di Surakarta, hari Selasanya, bersamaan tanggal ke tiga, bulan Sawal tahun Dal sengkalanya, Tata Mantri Karseng Rat.
35. Hari Jumat eyang datang, ke Mataram bertemu sang cucu, di Sabtu Wage datangnya, tanggal ke tujuhnya, masih bulan Sawal tahun Dal, tata kalimat surat, maksud isi surat di hati tertanam surat, lalu berbunyi hormat meriam di loji, minester sudah pamit. |
|
185 | Dhandhanggula | 14-25 | 14. Wĕtarane kalih condra,
jĕng sinuwun yasa prajurit malih, salĕksa lan limang ewu, ngiras kinen ajaga, kĕlangĕnan dalĕm ing sawarnenipun, Tanjungtirta Mapatrĕja, Purwarĕja lawan tlagi.
15. Ing Rĕjawinangun dadya, limang pagyan kathahe kang prajurit, nĕnggih kalih bĕlahe wus, waos sĕnjatanya, sakudanya miwah sakilen praja gung, Sanapakis Sanasasra, Tĕgalyasa lawan malih.
16. Dĕmak ijo Kuwarasan, lawan Tĕgal Pĕngawe lawan malih, Tĕlaga Tĕgalrĕjeku pitung, panggyan kathahnya, apan sewu gangsal atus kathahipun, sawaos sĕnjatanira, sumĕkta ingkang turanggi.
17. Abdi dalĕm priksa desa, lawan abdi dalĕm majĕgan sami, ing Mĕntaram kathahipun, tingang nambang pratiwa, wus sumĕkta waos lawan sĕnjatanipun, tigang ewu kĕkapalan, wontĕn abdi dalĕm malih.
18. Ing Pagĕlen tan pamajĕgan, tigang ewu kathahe kĕng prajurit, sawaos sĕnjatanipun, tigang ewu kapalan, abdi dalĕm pamajĕgan tanah Kĕdhu, miwah sajawining rakah, tigang nambang kang prajurit.
19. Sumĕkta waos sĕnjata, kĕkapalan pan abdi dalĕm malih, tanah Pajang Gunung Kidul, miwah ing Sokawatya, tigang pagyan prajurite tigang ewu, sumĕkta waos sĕnjata, tigang ewu kang prajurit.
20. Wus jangkĕp cacah salĕksa, limang ewu prajurit anyar sami, kĕjawi prajuritipun, kĕng sami kĕkapalan, cacahipun nĕnggih sewu gangsal atus, miwah di dalĕm kang dharat, gangsal atus keh prajurit. 21. Miwah abdi dalĕm pratiwa, ran kĕstabĕl tigang atus prajurit, rumĕkseng mariyĕmipun, sĕdaya kĕng pratiwa, cacah tiyang pitung ewu tigang atus, nĕnggih salĕksa langkungnya, prajuritira sang aji.
22. Wondene ingkang pugawa, dyan dipati miwah para bupati, mung salĕksa cacahipun, sawaos sĕnjatanya, samya mugeng turogga salĕksa nĕngguh, dene prajurit kĕragan, sĕdaya moncanĕgari.
23. Gangsal atus jĕjaranan, sumĕktane waos kĕlawan bĕdhil, wontĕn malih pratiwa nung, kadipaten kĕlawan, para putra sĕntona cacahe rĕgu, sangang ewu kĕkapalan, sawaos sĕnjataneki.
24. Karsanipun kangjĕng sultan, sawarnine abdi dalĕm prajurit, Ngayogyakarta sĕdarum, sami kinen gladhiya, sabĕndina kalih ewu kalih atus, nĕnggih aneng pupukuran, rakiting prang kang ginladhi.
25. Pan samya tumrap neng kuda, ingkang dharat nĕnggih sami ginladhi, prang dharat gĕladhenipun, sabĕn dina mĕngkana, gĕladhi drel ngalihe pun nigang ewu, asuka kangjĕng narendra, sĕmana egal kawarti. |
14. …sekitar dua bulan,
jeng sinuwun membuat prajurit lagi, sepuluh ribu dan lima ribu, bersamaan diperintahkan menjaga, kelangenan paduka semuanya Tanjungtirta Mapatreja, Purwareja dan telaga
15. di Rejawinangun jadi, lima tempat banyaknya prajurit, yaitu juga separuhnya sudah tombak senjatanya sekalian kudanya juga di barat negara agung, Sanapakis Sanasasra, Tegalyasa dan lagi
16. Demak ijo Kuwarasan, dan Tegal Pengawe dan lagi, Telaga Tegalrejeku tujuh, tempat banyaknya. Adapun seribu lima ratus banyaknya, sekalian tombak senjatanya, bersiap kudanya.
17. Abdi dalem periksa desa, dan abdi dalem majegan semua di Mataram banyaknya tiga ribu perwira, sudah bersiap tombak dan senjatanya. Tiga ribu berkuda, ada abdi dalem lagi
18. di Pagelen pamajegan, tiga ribu banyaknya prajurit, sekalian tombak senjatanya, tiga ribu berkuda, abdi dalem pamajegan tanah Kedhu, juga di luar wilayah kekuasaan tigang ribu prajuritnya.
19. Menyiapkan tombak senjata berkuda, abdi dalem lagi tanah Pajang Gunung Kidul, juga di Sokawatya, tiga tempat prajuritnya tiga ribu, bersiap tombak senjata, tiga ribu prajuritnya.
20. Sudah genap jumlah sepuluh ribu, lima ribu prajurit baru semua, kecuali prajuritnya yang berkuda semua, jumlahnya yaitu seribu lima ratus, juga di dalam yang berjalan lima ratus banyak prajurit.
21. juga abdi dalem perwira, bernama kestabel tiga ratus prajurit, menjaga meriamnya semua yang perwira, berjumlah tujuh ribu tiga ratus orang, yaitu sepuluh ribu lebihnya prajuritnya sang aji.
22. Adapun pugawanya dyan dipati dan para bupati, hanya sepuluh ribu jumlahnya, sekalian tombak senjatanya, semua menunggang kuda yaitu sepuluh ribu, sedang prajurit keragan, semua mancanegara
23. lima ratus berkuda persiapannya tombak dan senapan ada lagi perwira pilihan kadipaten dan para putra sentana banyaknya regu sembilan ribu berkuda sekalian tombak senjatanya.
24. Kehendak kanjeng sultan, seluruh abdi dalem prajurit Ngayogyakarta semua, semua diperintahkan berlatih, setiap hari dua ribu dua ratus, yaitu di belakang, menyusun perang yang dilatih.
25. Semua di atas kuda, yang berjalan juga berlatih semua, perang darat latihannya, setiap hari demikian, berlatih menembak berturut-turut gantinya tiga ribu senang kanjeng raja, sekian segera terdengar |
yang seribu di Semarang, yang seratus di loji, seratus di Salatiga, dan seratus di Bayalali. Sementara yang dibawa ke Mataram sejumlah tujuh ratus.
|
191 | Pangkur | 44 | Ucapĕn kang prapteng Yogya,
Tuwan Jendral Marĕskalĕg marĕngi, anuju ing dina Sĕptu, tanggal kaping limalas, ing Jumadilakir Ĕbe taunipun, sĕngkalanira ingetang, angrok putri pandhitaji (1736). |
Diceritakan yang tiba di Yogya,
Tuan Jendral Mareskaleg bersamaan dengan saat hari Sabtu tanggal lima belas Jumadilakir Ebe tahunnya. Sengkalannya dihitung Angrok putri pandhita ji (1736). |
|
192 | Dhandhanggula | 2-4 | 2. …
tan asuwe wanodya kalih umijil, sĕkaring pura wetan.
3. Samya cingak sagunging kang nangkil, dene ana pawestri sing wetan, lir Srikandhi ing polahe, kala yuda winangun, Bisma mati dene Srikandhi, sampun nitih kalihnya, ing turaganipun, kinĕtab kuda angĕntrak, lir bĕdhaya tangkĕpe tunggangge kalih, sami sagĕd wirama.
4. Langkung eram sagung pra Wĕlandi, miyat langĕn kusuma kang tĕgar, miwah wong Surakartane, tan ana kĕng kadyaku, Surakarta lawan Sĕmawis, nagri Sabrang tan ana, |
2. ….
Tidak lama dua orang wanita keluar, bunganya (putri) dari istana timur (timur istana).
3. Semua tercengang yang pada menghadap. Ternyata ada perempuan dari timur seperti Srikandi tingkahnya saat berperang dimulai, Bisma mati oleh Srikandi. Keduanya sudah naik di atas kudanya, digamit dengan kaki, lalu kekang kuda disentak bagaikan menari bedhaya cara naik kuda keduanya. Semua serasi (seirama).
4. Semakin takjub seluruh para Belanda melihat keindahan putri naik kuda, juga orang Surakarta tidak ada yang seperti itu. Surakarta dan Semarang juga negeri Sabrang tidak ada. |
|
Baca juga : Museum Seni Chichu oleh Tadao Ando
DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH – Untuk informasi mengenai penelitian pariwisata, berupa kajian atau pendampingan lebih lanjut dapat menghubungi Admin kami di(0812-3299-9470).
No responses yet