DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH
PART 4
Pu
puh |
Tembang | No Bait | Kutipan | Terjemahan | Keterangan |
---|---|---|---|---|---|
112 | Girisa | 7-8 | 7. Sědalu enjinge budhal,
sakehe Mancaněgara, měngkana ing lampahira, Dyan Rangga sělamenira, neng marga pětěng kalintang, meh kadya latri sěmana, sarta rědi Kělud munya, rintěn dalu tan kenděla.
8. Guměldhug gěgěr goranya, pědhoblong ing pitung rinya, samarga asambung damar, … |
7. Semalam lalu pagi harinya berangkat
semua prajurit Mangkunegara. Raden Rangga selama perjalanan gelap gulita, hampir seperti malam hari waktu itu, bersamaan gunung Kelud meletus, siang malam tak henti,
8. menggelegar gemuruh suaranya pedhoblong dalam tujuh hari, sepanjang jalan terus menyalakan dian. … |
Meletusnya Gunung Kelud. |
16-19 | 16. Katampen Uprup pan agya,
lajěng kaběkteng Sěmarang, ěněngna sampun alama, antaranira sěmana, Tuwan Dler Johalpol sira, lělakyanira ginantyan, apěrlos mring Batawiyah, denea kěng gěntenana.
17. Dadya IdělerSěmarang, pan děr Bor ingkang gumantya, sawusing pan děr Bor dadya, iděler aing Sěmarang, Uprup Lapro wus ginantyan, kang aganti namanira, Uprup Fandren kang ajaga, Narendra Ngayogyakarta.
18. Děler pan děr Bor sěmana, sampun dhatěng ing Ngayogya, asiweng Sri Naranata, tan ginancar caritanya, sawuse siweng ing Nata, sampun mantuk mring Sěmarang, Uprup Fandrensa kalintang, sagěd angladosi Nata.
19. Uprup Fandren wus alama, ajaga Nata Ngayogya, datan ana kara-kara, wus alama antaranya, wontě(n) gěmpalan carita, tanah Pasisir něgara, ing Ngadilangu turunnya, Jěng Susunan Kalijaga. |
16. Diterima oleh Uprup
lalu dibawa ke Semarang. Hentikan sudah lama setelah itu, Tuan Idler Johalpol ketugasannya digantikan, cuti ke Batavia, adapun yang menggantikan
17. Menjadi Idler di Semarang van der Bor yang menggantikan. Setelah van der Bor menjadi Idler di Semarang, Uprup Lapro sudah digantikan. Yang menggantikan namanya Uprup van Dren yang menjaga Raja Yogyakarta.
18. Idler van der Bor sudah datang di Yogyakarta lalu menghadap si raja. Tak diceritakan sesudah menghadap Raja lalu pulang ke Semarang. Uprup van Drensa sangat senang bisa melayani Raja.
19. Uprup van dren sudah lama menjaga Raja Yogyakarta. Tak ada perkara sudah beberapa lama ada bagian cerita di tanah Pesisir, negri di Kadilangu keturunan Kanjeng Sunan Kalijaga. |
Pergantian Idlir di Semarang dan juga Residen Yogyakarta. | ||
117 | Dhandhanggula | 38 | Ing Něgari Ngayogya Di,
luwih sasampune kadyasapunika, kawiyos kang layang mangke, aněnggih asukeng wruh, marang ingkang wayah nrěpati, rehning kěng saudara, Děler Pan Dar Bor wus, lempo pan sampun, giněntyan kang pilěnggah wontěn něgari Sěmawis, namaSěler Sěmberah. |
di Něgari Ngayogyakarta agung.
Terlebih setelah seperti demikian diberitahukan suratnya kemudian. Adapun memberi tahu kepada cucu sang raja. Dikarenakan saudaraku, Děler Pan Dar Bor sudah tua, ya sudah digantikan kedudukannya di negeri Semawis, (oleh seseorang) bernama Sěler Sěmberah. |
Willem Arnold Alting (Gubernur Jenderal Hindia Belanda ke 32) bersurat kepada Sultan yang memberitahukan pergantian idlir |
118 | Pangkur | 1-4 | 1. ..
měngkana karsaning Prabu, mundhut prau abina, minta marang Děler Sěmberah ing wau, amargenana ing Sěcang, lampahe prau kagiri.
2. Kang měthuk Rahadyan Rongga, Jipang wau ingkang angradin, margi tan alami praptanipun, baita binatmata, agya prapta něgari ing Ngayogya wus, ing dintěn Rěbo sěmana, tanggal ping gasal kěng sasi.
3. Rějěp Alip ingkang warsa, ing kawalu wukune Julung Wangi, binědahkěn banon sampun, kagěbyarakěn sigra, mring Sěgaran Pulo gědhong pagyanipun, kang baita binatmata, nulya dipunsěngkalani.
4. Pitung windu pitung jagat, wus antara lami praptanireki, Sang Nata suka kělakung, saběn ri Kangjěng Sultan, kělangěnan baita sěgaran wau, … |
1….
demikian kehendak Sang Prabu mengambil perahu abina minta kepada Děler Sěmberah tadi. Dilewatkan di Secang jalannya perahu tadi tergesa.
2. yang menjemput Raden Rongga (dari) Jipang tadi yang meratakan jalan. Tidak lama tiba perahu binatmata segera tiba di negeri di Yogyakarta. Sudah (tiba) pada hari Rabu kala itu tanggal ke lima, bulannya
3. Rějěp Alip tahunnya yang ke delapan, wukunya Julung Wangi. Telah diterobos sudah batanya, segera digelar menuju Pulau Sěgaran, Pulau gědhong tempatnya sang perahu binatmata. Segera diberi sěngkalan
4. Pitung windu pitung jagat. Setelah beberapa lama diantaranya tiba, Sang Sang Raja sangat senang hatinya. Setiap hari Kangjěng Sultan menyukai (naik) perahu (di) Segaran tadi. … |
Sultan Hamengku Buwono I menghendaki pembangunan Pulau Gedhong dan Pulau Segaran di Kompleks Tamansari. |
11- | 11. Ingkang angrěnggani kitha,
Batawiyah ing mangke tur udani, ingkang eyang pinrěg musuh, Rajeng Inggris digdaya, igih arsa amukula ing prang pupuh, dhumatěng kěng eyang jendral ing, mangke karsanta pěsthi.
12. Minta bantu Kangjěng Sultan, pratiwa keh sewu tumameng wajik, ingkang guna waged tuhu, suměkta wani sura, ikang eyang abayar prajurit sewu satus, tigang dasa gangsal, anigang reyal sasasi.
13. Kalih malih pan kabayar, miwah uwos sarěm patěkěmneki, sawulan uwos sakarung, sagěndul ingkang lisah, sarěmipun sakati kajěng sapikul, punika tiyang satugal, ing dalěm sawulaneki. |
11. yang memerintah kota
Batawiyah kemudian memberitahukan bahwasang eyang diserang musuh. Raja Inggris yang digdaya. Iya hendak menyerang dalam perang dengan sang eyang jendral di kemudian hari kehendaknya tentu
12. meminta bantuan Kangjěng Sultan. Prajurit sebanyak seribu menaiki kuda. Yang paham betul serta pemberani dalam perang. Eyang akang membayar setiap prajuri sebesar seribu seratus tiga puluh lima reyal setiap bulannya.
13. Dan lagi akan dibayar dengan beras garam segenggamnya, sebulan beras sekarung, sebotol minyak, garamnya satu kati, kayu satu pikul itu untuk masing-masing orang di dalam sebulannya. |
|
||
120 | Asmaradana | 5-6 | 5. Narendra meh saběn ari,
alangěn muběng pělatar. kala garap baluwere, ingetang sěngkala rupa, Sasi Pinandhiteng Rat, nuju Ědal taunipun, sampun angsal kalih warsa.
6.Kala tauně Be uning Kangjěng Sunan Surakarta, anuwun marang Sang Katong Ngayogya kěng punang běksan, tameng lawung lan sěkar, tanapi sarimpenipun, tan nuwun arsa uning. |
5. Sang raja hampir setiap hari,
bersenang-senang mengelilingipelataran. Saat pembuatan baluwarti dihitung dalam sengkalan berupa Sasi Pinandhiteng Rat, menuju Ědal tahunnya. Kini sudah berjalan dua tahun.
6.Saat tahun Be, diketahui Kangjěng Sunan Surakarta meminta kepada Sang Katong Ngayogya akan diberi beksa tameng lawung dan sěkar. Juga serimpinya. Tidak meminta, hendak memberitahu |
Sultan Hamengku Buwono I hendak membangun pesanggrahan di selatan Gadhing, namun putra mahkota menyarankan agar membangun baluwerti dan jagang. |
9 | Mring Surakarta kang ngirid,
Tuměnggung Mangundipura, Pangran Dipakusumane, lan Uprup Salědhik milwa, nuju Ěbe taun, ingetang sěngkalanipun, Kaya Suta Nugang Dara.
|
(Kepergian) ke Surakarta yang mengiringi
Tuměnggung Mangundipura, Pangeran Dipakusuma, dan Uprup Salědhik ikut. Menuju tahun Ěbe terhitung sengkalannya Kaya Suta Nugang Dara. |
Sunan Paku Buwono III meminta agar para penari beksa dari Yogyakarta berpentas di Surakarta. | ||
37-38 | 37. Wus sinalatakěn nuli,
sinare nugil ing rama, Astana Pajimatane, duk surude kangjěng, Sunan Narendra Surakarta, Ahad Wage dintěnipun, wanci sontěn bakda ngisa.
38. Ing wulan Běsar tanggal ping, kalih dasa wukunira, Wayang Lambang Liptakire, mongsa sadasa windunira, lumampah aran murka, Jimakir sěngkalanipun, Catur Rupa Sapteng Tugal. |
37. segera telah disalatkan (lalu)
dimakamkan menjadi satu dengan sang ayah. Astana pemakamannya. Saat meninggalnya kangjěng, Sunan Narendra Surakarta Ahad Wage harinya, waktu sore sehabis isya,
38. di bulan Běsar tanggal ke dua puluh wukunya, Wayang lambang Lip takire, musim ke sepuluh windunya berjalan disebut dengan murka, Jimakir sěngkalannya Catur Rupa Sapteng Tugal. |
Sunan Paku Buwono III meninggal dunia sesudah isyar di hari Minggu Wage, tanggal 20, bulan Besar, wuku Wayang, lambang alip. Sengkalannya catur rupa sapteng tunggal. | ||
121 | Dhandhanggula | 1 | Layan Martajaya ingkang nami,
rěmbug ngrayud nagri ing Ngayogya, ingkang kinarya wiwite, mědalkěn punggawa gung, Kartajaya tinuduh maring, Pagelen ingancikan, aběkta wong sewu, Sujanapura kinena, marang Kědu ing Sěcang kang dipunciki, běkta sewu sikěpnya. |
dan Martajaya Namanya.
(Mereka) bersekongkol hendak merebut negeri Ngayogya. Yang menjadi awal mulanya (adalah) dikeluarkannya punggawa agung. Kartajaya dituduh menuju Pagelen untuk menguasainya (dengan) membawa seribu orang. (Lalu) Sujanapura diperintahkan menuju Kědu di Sěcang yang akan dikuasai (dengan) membawa seribu sikěpnya. |
Pemberontakan Martajaya. |
121 | Asmaradana | 42 | Děler Sěmarang wus prapti,
aneng nagri Surakarta lět sangang dintěn arine, Kangjěng PangeranDipatya, arsa ingangkat Nata dumatěng tuwan gupěnur, idĕlir nagri Sěmarang. |
Deler Semarang sudah tiba
di negeri Surakarta. Selamg sembilan hari, Kanjeng Pangeran Dipatya hendak diangkat menjadi raja oleh tuan gubernur idelir negeriSemarang |
Usai sunan meninggal dunia, tidak lama kemudian, putra mahkota diangkat menjadi Sunan Paku Buwono IV jam delapan pagi, pada hari Senin Pahing, tanggal 28, wuku Kulawu lambang mangsa. |
126 | Asmaradana | 18 | Sigěgěn ing dina iki,
kocap ing enjangira, ing mongsa garěběg gědhe, tanggal ping rolas sěmana, Mulud taun Jimawal, anyěnyět tan na syareku, titis nagri Surakarta. |
Singkatlah hari ini.
Diceritakan keesokannya di saat Grebeg Besar, tanggal ke dua belas kala itu, Maulud, tahun Jimawal. Sepi sekali tanpa ada suara, tepatnya di negeri Surakarta. |
|
128 | Dhandhangula | 29 | Duk surude kangjěng Sri Bupati,
Ngayogyakarta Adiningrat, marěngi Akad Kliwon, jam satngah dyi dalu, tanggal kaping sapisan sasi, Ruwah wuku Selarga, lambang Alip Klawu, masanira pan satugal, Windu Tirta warsa Je den sěngkalani, Astha Rupa Sapteng Rat, 1718. |
Kala wafatnya kangjěng Sang raja
Ngayogyakarta Adiningrat bersamaan dengan Akad Kliwon, jam setengah dua malam, tanggal yang pertama, bulan Ruwah, wuku Selarga, lambang Alip Klawu, musim pertama, Windu Tirta, tahun Je, sengkalannya Astha Rupa Sapteng Rat, 1718. |
|
132 | Asmaradana | 62 | Wulan April kaping kalih,
nuju taun sewu sapta, tus sangang dasa kalihye, katandhani Kangjěng Tuwan, Gupěnur Batawiyah, sarta ngrat mawi Direktur, Girardus Opěrarsětratan. |
(pada) bulan April yang kedua,
menuju tahun seribu tujuh ratus sembilan puluh dua. Diberi tanda oleh Kanjeng Tuan Gubernur Batawiyah serta para Rad juga Direktur Girardus Operstraten |
|
136 | Dhandhanggula | 16 | Lawan mĕksih jroningnye kang warsi,
cinarita sarĕnging taun Dal, wulan Rabingulawale, parĕng ing masanipun, wadya moncanĕgara nangkil, yata dukap nĕm tanggal, munya sĕka tyas sru, tan ewah lir kina-kina, awitira salatri neng Sri Mĕnganti, nulya mring Massjid Bĕsar. |
Dan lagi masih di dalam tahun yang sama.
Diceritakan saat tahun Dal, bulan Rabiulawal, tiba di musimnya pasukan mancanegara menghadap. Ya saat itulah tanggal enam, disuarakan dari dalam hati dengan keras, tidak berubah sejak masa dahulu. Sejak semalam di Sri Manganti hingga sampai di Masjid Besar, |
|
Baca juga : DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH
DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH – Untuk informasi mengenai penelitian pariwisata, berupa kajian atau pendampingan lebih lanjut dapat menghubungi Admin kami di(0812-3299-9470).
No responses yet