DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH 

DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH 

PART 4

Pu

puh

Tembang No Bait Kutipan Terjemahan Keterangan
112 Girisa 7-8 7. Sědalu enjinge budhal,

sakehe Mancaněgara,

měngkana ing lampahira,

Dyan Rangga sělamenira,

neng marga pětěng kalintang,

meh kadya latri sěmana,

sarta rědi Kělud munya,

rintěn dalu tan kenděla.

 

8. Guměldhug gěgěr goranya,

pědhoblong ing pitung rinya,

samarga asambung damar,

7. Semalam lalu pagi harinya berangkat

semua prajurit Mangkunegara.

Raden Rangga selama

perjalanan gelap gulita,

hampir seperti malam hari waktu itu,

bersamaan gunung Kelud meletus,

siang malam tak henti,

 

8. menggelegar gemuruh suaranya

pedhoblong dalam tujuh hari,

sepanjang jalan terus menyalakan dian.

Meletusnya Gunung Kelud.
16-19 16. Katampen Uprup pan agya,

lajěng kaběkteng Sěmarang,

ěněngna sampun alama,

antaranira sěmana,

Tuwan Dler Johalpol sira,

lělakyanira ginantyan,

apěrlos mring Batawiyah,

denea kěng gěntenana.

 

17. Dadya IdělerSěmarang,

pan děr Bor ingkang gumantya,

sawusing pan děr Bor dadya,

iděler aing Sěmarang,

Uprup Lapro wus ginantyan,

kang aganti namanira,

Uprup Fandren kang ajaga,

Narendra Ngayogyakarta.

 

18. Děler pan děr Bor sěmana,

sampun dhatěng ing Ngayogya,

asiweng Sri Naranata,

tan ginancar caritanya,

sawuse siweng ing Nata,

sampun mantuk mring Sěmarang,

Uprup Fandrensa kalintang,

sagěd angladosi Nata.

 

19. Uprup Fandren wus alama,

ajaga Nata Ngayogya,

datan ana kara-kara,

wus alama antaranya,

wontě(n) gěmpalan carita,

tanah Pasisir něgara,

ing Ngadilangu turunnya,

Jěng Susunan Kalijaga.

16. Diterima oleh Uprup

lalu dibawa ke Semarang.

Hentikan sudah lama

setelah itu,

Tuan Idler Johalpol

ketugasannya digantikan,

cuti ke Batavia,

adapun yang menggantikan

 

17. Menjadi Idler di Semarang

van der Bor yang menggantikan.

Setelah van der Bor menjadi

Idler di Semarang,

Uprup Lapro sudah digantikan.

Yang menggantikan namanya

Uprup van Dren yang menjaga

Raja Yogyakarta.

 

18. Idler van der Bor

sudah datang di Yogyakarta

lalu menghadap si raja.

Tak diceritakan

sesudah menghadap Raja

lalu pulang ke Semarang.

Uprup van Drensa sangat senang

bisa melayani Raja.

 

19. Uprup van dren sudah lama

menjaga Raja Yogyakarta.

Tak ada perkara

sudah beberapa lama

ada bagian cerita

di tanah Pesisir, negri

di Kadilangu keturunan

Kanjeng Sunan Kalijaga.

Pergantian Idlir di Semarang dan juga Residen Yogyakarta.
117 Dhandhanggula 38 Ing Něgari Ngayogya Di,

luwih sasampune kadyasapunika,

kawiyos kang layang mangke,

aněnggih asukeng wruh,

marang ingkang wayah nrěpati,

rehning kěng saudara,

Děler Pan Dar Bor wus,

lempo pan sampun,

giněntyan kang pilěnggah wontěn něgari Sěmawis,

namaSěler Sěmberah.

di Něgari Ngayogyakarta agung.

Terlebih setelah seperti demikian

diberitahukan suratnya kemudian.

Adapun memberi tahu

kepada cucu sang raja.

Dikarenakan saudaraku,

Děler Pan Dar Bor sudah

tua, ya sudah

digantikan kedudukannya di negeri Semawis,

(oleh seseorang) bernama Sěler Sěmberah.

Willem Arnold Alting (Gubernur Jenderal Hindia Belanda ke 32) bersurat kepada Sultan yang memberitahukan pergantian idlir
118 Pangkur 1-4 1. ..

měngkana karsaning Prabu,

mundhut prau abina,

minta marang Děler Sěmberah ing wau,

amargenana ing Sěcang,

lampahe prau kagiri.

 

2. Kang měthuk Rahadyan Rongga,

Jipang wau ingkang angradin,

margi tan alami praptanipun,

baita binatmata,

agya prapta něgari ing Ngayogya wus,

ing dintěn Rěbo sěmana,

tanggal ping gasal kěng sasi.

 

3. Rějěp Alip ingkang warsa,

ing kawalu wukune Julung Wangi,

binědahkěn banon sampun,

kagěbyarakěn sigra,

mring Sěgaran Pulo gědhong pagyanipun,

kang baita binatmata,

nulya dipunsěngkalani.

 

4. Pitung windu pitung jagat,

wus antara lami praptanireki,

Sang Nata suka kělakung,

saběn ri Kangjěng Sultan,

kělangěnan baita sěgaran wau,

1….

demikian kehendak Sang Prabu

mengambil perahu abina

minta kepada Děler Sěmberah tadi.

Dilewatkan di Secang

jalannya perahu tadi tergesa.

 

2. yang menjemput Raden Rongga (dari)

Jipang tadi yang meratakan

jalan. Tidak lama tiba

perahu binatmata

segera tiba di negeri di Yogyakarta. Sudah (tiba)

pada hari Rabu kala itu

tanggal ke lima, bulannya

 

3. Rějěp Alip tahunnya

yang ke delapan, wukunya Julung Wangi.

Telah diterobos sudah batanya,

segera digelar

menuju Pulau Sěgaran, Pulau gědhong tempatnya

sang perahu binatmata.

Segera diberi sěngkalan

 

4. Pitung windu pitung jagat.

Setelah beberapa lama diantaranya tiba,

Sang Sang Raja sangat senang hatinya.

Setiap hari Kangjěng Sultan

menyukai (naik) perahu (di) Segaran tadi.

Sultan Hamengku Buwono I menghendaki pembangunan Pulau Gedhong dan Pulau Segaran di Kompleks Tamansari.
11- 11. Ingkang angrěnggani kitha,

Batawiyah ing mangke tur udani,

ingkang eyang pinrěg musuh,

Rajeng Inggris digdaya,

igih arsa amukula ing prang pupuh,

dhumatěng kěng eyang jendral ing,

mangke karsanta pěsthi.

 

12. Minta bantu Kangjěng Sultan,

pratiwa keh sewu tumameng wajik,

ingkang guna waged tuhu,

suměkta wani sura,

ikang eyang abayar prajurit sewu satus,

tigang dasa gangsal,

anigang reyal sasasi.

 

13. Kalih malih pan kabayar,

miwah uwos sarěm patěkěmneki,

sawulan uwos sakarung,

sagěndul ingkang lisah,

sarěmipun sakati kajěng sapikul,

punika tiyang satugal,

ing dalěm sawulaneki.

11. yang memerintah kota

Batawiyah kemudian memberitahukan bahwasang eyang diserang musuh.

Raja Inggris yang digdaya.

Iya hendak menyerang dalam perang

dengan sang eyang jendral di

kemudian hari kehendaknya tentu

 

12. meminta bantuan Kangjěng Sultan.

Prajurit sebanyak seribu menaiki kuda.

Yang paham betul

serta pemberani dalam perang.

Eyang akang membayar setiap prajuri sebesar seribu seratus

tiga puluh lima

reyal setiap bulannya.

 

13. Dan lagi akan dibayar

dengan beras garam segenggamnya,

sebulan beras sekarung,

sebotol minyak,

garamnya satu kati, kayu satu pikul

itu untuk masing-masing orang

di dalam sebulannya. 

  • Alting mengirim surat kepada Sunan dan Sultan mengenai permintaan bantuan pasukan untuk melawan serangan Inggris.
  • Pasukan dari Surakarta dan Yogyakarta berangkat ke Batawiyah pada bulan Dulkaidah.
  • datangs urat dari alting ttg serangan inggris. kompeni meminta bantuan. prajurit bernagkat di bulan dulkaidah, tanggal 17, tahun Alip. Sengkalannya wong pitu wus usumang.
120 Asmaradana 5-6 5. Narendra meh saběn ari,

alangěn muběng pělatar.

kala garap baluwere,

ingetang sěngkala rupa,

Sasi Pinandhiteng Rat,

nuju Ědal taunipun,

sampun angsal kalih warsa.

 

6.Kala tauně Be uning

Kangjěng Sunan Surakarta,

anuwun marang Sang Katong

Ngayogya kěng punang běksan,

tameng lawung lan sěkar,

tanapi sarimpenipun,

tan nuwun arsa uning.

5. Sang raja hampir setiap hari,

bersenang-senang mengelilingipelataran.

Saat pembuatan baluwarti

dihitung dalam sengkalan berupa

Sasi Pinandhiteng Rat,

menuju Ědal tahunnya.

Kini sudah berjalan dua tahun.

 

6.Saat tahun Be, diketahui

Kangjěng Sunan Surakarta

meminta kepada Sang Katong

Ngayogya akan diberi beksa

tameng lawung dan sěkar.

Juga serimpinya.

Tidak meminta, hendak memberitahu

Sultan Hamengku Buwono I hendak membangun pesanggrahan di selatan Gadhing, namun putra mahkota menyarankan agar membangun baluwerti dan jagang.
9 Mring Surakarta kang ngirid,

Tuměnggung Mangundipura,

Pangran Dipakusumane,

lan Uprup Salědhik milwa,

nuju Ěbe taun,

ingetang sěngkalanipun,

Kaya Suta Nugang Dara.

 

(Kepergian) ke Surakarta yang mengiringi

Tuměnggung Mangundipura,

Pangeran Dipakusuma,

dan Uprup Salědhik ikut.

Menuju tahun Ěbe

terhitung sengkalannya

Kaya Suta Nugang Dara.

Sunan Paku Buwono III meminta agar para penari beksa dari Yogyakarta berpentas di Surakarta.
37-38 37. Wus sinalatakěn nuli,

sinare nugil ing rama,

Astana Pajimatane,

duk surude kangjěng,

Sunan Narendra Surakarta,

Ahad Wage dintěnipun,

wanci sontěn bakda ngisa.

 

38. Ing wulan Běsar tanggal ping,

kalih dasa wukunira,

Wayang Lambang Liptakire,

mongsa sadasa windunira,

lumampah aran murka,

Jimakir sěngkalanipun,

Catur Rupa Sapteng Tugal.

37. segera telah disalatkan (lalu)

dimakamkan menjadi satu dengan sang ayah.

Astana pemakamannya.

Saat meninggalnya kangjěng,

Sunan Narendra Surakarta

Ahad Wage harinya,

waktu sore sehabis isya,

 

38. di bulan Běsar tanggal ke

dua puluh wukunya,

Wayang lambang Lip takire,

musim ke sepuluh windunya

berjalan disebut dengan murka,

Jimakir sěngkalannya

Catur Rupa Sapteng Tugal.

Sunan Paku Buwono III meninggal dunia sesudah isyar di hari Minggu Wage, tanggal 20, bulan Besar, wuku Wayang, lambang alip. Sengkalannya catur rupa sapteng tunggal.
121 Dhandhanggula 1 Layan Martajaya ingkang nami,

rěmbug ngrayud nagri ing Ngayogya,

ingkang kinarya wiwite,

mědalkěn punggawa gung,

Kartajaya tinuduh maring,

Pagelen ingancikan,

aběkta wong sewu,

Sujanapura kinena,

marang Kědu ing Sěcang kang dipunciki,

běkta sewu sikěpnya.

dan Martajaya Namanya.

(Mereka) bersekongkol hendak merebut negeri Ngayogya.

Yang menjadi awal mulanya

(adalah) dikeluarkannya punggawa agung.

Kartajaya dituduh menuju

Pagelen untuk menguasainya

(dengan) membawa seribu orang.

(Lalu) Sujanapura diperintahkan

menuju Kědu di Sěcang yang akan dikuasai

(dengan) membawa seribu sikěpnya.

Pemberontakan Martajaya.
121 Asmaradana 42 Děler Sěmarang wus prapti,

aneng nagri Surakarta

lět sangang dintěn arine,

Kangjěng PangeranDipatya,

arsa ingangkat Nata

dumatěng tuwan gupěnur,

idĕlir nagri Sěmarang.

Deler Semarang sudah tiba

di negeri Surakarta.

Selamg sembilan hari, 

Kanjeng Pangeran Dipatya

hendak diangkat menjadi raja

oleh tuan gubernur

idelir negeriSemarang

Usai sunan meninggal dunia,  tidak lama kemudian, putra mahkota diangkat menjadi Sunan Paku Buwono IV jam delapan pagi, pada          hari Senin Pahing, tanggal 28, wuku Kulawu lambang mangsa. 
126 Asmaradana 18 Sigěgěn ing dina iki,

kocap ing enjangira,

ing mongsa garěběg gědhe,

tanggal ping rolas sěmana,

Mulud taun Jimawal,

anyěnyět tan na syareku,

titis nagri Surakarta.

Singkatlah hari ini.

Diceritakan keesokannya

di saat Grebeg Besar,

tanggal ke dua belas kala itu,

Maulud, tahun Jimawal.

Sepi sekali tanpa ada suara,

tepatnya di negeri Surakarta.

  • Pemberontakan Tumenggung Wiradigda, Tumenggung Sujanapura, Kandhuruhan, Panengah, Kartajaya, dan Rahman Saleh kepada kompeni.
  • Kompeni mengancam Sunan agar menyerahkan para pemberontak.
  • Di Surakarta tidak ada yang datang menghadap pada waktu Garebeg sebab rakyat ketakutan dengan ancaman kompeni. 
128 Dhandhangula 29 Duk surude kangjěng Sri Bupati,

Ngayogyakarta Adiningrat,

marěngi Akad Kliwon,

jam satngah dyi dalu,

tanggal kaping sapisan sasi,

Ruwah wuku Selarga,

lambang Alip Klawu,

masanira pan satugal,

Windu Tirta warsa Je den sěngkalani,

Astha Rupa Sapteng Rat, 1718.

Kala wafatnya kangjěng Sang raja

Ngayogyakarta Adiningrat

bersamaan dengan Akad Kliwon,

jam setengah dua malam,

tanggal yang pertama, bulan

Ruwah, wuku Selarga,

lambang Alip Klawu,

musim pertama,

Windu Tirta, tahun Je, sengkalannya

Astha Rupa Sapteng Rat, 1718.

  • Sultan Hamengku Buwono I meninggal dunia setelah sebelumnya sakit.
  • Hujan deras dan erupsi Merapi terjadi di hari kematian Sultan.
132 Asmaradana 62 Wulan April kaping kalih,

nuju taun sewu sapta,

tus sangang dasa kalihye,

katandhani Kangjěng Tuwan,

Gupěnur Batawiyah,

sarta ngrat mawi Direktur,

Girardus Opěrarsětratan.

(pada) bulan April yang kedua,

menuju tahun seribu tujuh

ratus sembilan puluh dua.

Diberi tanda oleh Kanjeng Tuan

Gubernur Batawiyah

serta para Rad juga Direktur

Girardus Operstraten

  • R.M. Sundoro naik takhta menjadi Sultan Hamengku Buwono II. Dalam penobatan itu turut memberi cap persetujuan adalah Pangeran Mangkubumi, Pangeran Ngabehi, Pangeran Rajakusuma, Patih Danurejo, Rekyana Mangundipura, Tumenggung Rajayuda, Raden Danukusuma, dan Pangeran Dipakusuma.
  • Tidak ada perubahan mengenai kontrak dengan kompeni. 
  • Overstraten turut hadir menyetujui penobatan.
  • Sesudah menjadi raja, Sultan Hamengku Buwono II memberikan gelar kepada ibunya sebagai Kanjeng Ratu Ageng, istri tertuanya menjadi Kanjeng Ratu Sekar Kedhaton, istri mudanya menjadi Kanjeng Ratu Anom.
  • Putranya, Pangeran Mangkubumi akan diangkat menjadi putra mahkota dengan gelar Pangeran Adipati Anom Amangkunegari.
  • Sultan melakukan tedhak loji. 
136 Dhandhanggula 16 Lawan mĕksih jroningnye kang warsi,

cinarita sarĕnging taun Dal,

wulan Rabingulawale,

parĕng ing masanipun,

wadya moncanĕgara nangkil,

yata dukap nĕm tanggal,

munya sĕka tyas sru,

tan ewah lir kina-kina,

awitira salatri neng Sri Mĕnganti,

nulya mring Massjid Bĕsar.

Dan lagi masih di dalam tahun yang sama.

Diceritakan saat tahun Dal,

bulan Rabiulawal,

tiba di musimnya

pasukan mancanegara menghadap.

Ya saat itulah tanggal enam,

disuarakan dari dalam hati dengan keras,

tidak berubah sejak masa dahulu.

Sejak semalam di Sri Manganti

hingga sampai di Masjid Besar,

  • Para bupati manca hadir dalam perayaan sekaten dan grebeg mulud.
  • Turut hadir dalam grebeg, pegawai pajak dari Kedu, Bagelen, Sokawati, Pajang, dan juga Mentaram. Mereka tinggal di pesanggrahan Tugu selama acara.
  • Sultan sangat berkuasa, semua keinginannya tercapai.
  • Hukum adil merata.
  • Sultan menyelesaikan penulisan serat Kyai Suryaraja.DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH

Baca juga : DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH 

DAFTAR RINGKASAN PERISTIWA DAN TANGGAL-TANGGAL DALAM NASKAH – Untuk informasi mengenai penelitian pariwisata, berupa kajian atau pendampingan lebih lanjut dapat menghubungi Admin kami di(0812-3299-9470).

Tags:

No responses yet

Tinggalkan Balasan

Alamat email Anda tidak akan dipublikasikan. Ruas yang wajib ditandai *

fourteen − seven =

Latest Comments